فرید بھنڈار

(پنج اُنگلاں، میاں انگُوٹھ، چِیچو، مِینی، منجھال تے سینترو، آئیاں نیں )

انگُوٹھ:        (نچ کے) چِیچو من مِیچو، آ چِیچو چِیچک جھولیئے، کوئی تیر نہیں، سبھ میر ہے- کتنی پیاری لگنی ایں مینوں نِکیئے جِنیئے-

چِیچو: وڈا تے ایڈا تُوں وی کوئی نہیں

مینی:  قد تے ساریاں نالوں نِکا اے ایہدا- پر ٹُھلا ایہہ ساریاں نالوں ودھ اے

انگُوٹھ:        ایہہ تُوں پئی آکھنی ایں مِینئے مِیسنیئے، دُھنیئے پَتّ کُنِیے

منجھال:       پَت کُنی ایہہ کیویں ہوئی میاں انگُوٹھ شاہ؟

انگُوٹھ:        منجھال رانی تُسیں تے وڈے ہوئے ساڈے، تہانوں تے پتہ ای اے پَت کُنی ہانڈی دا جیہدے وِچ پَت پکِیندی اے

منجھال:       تے مِینی ساڈی کیہڑے کماد دی رَوہ کاڑھ کے پَت بنیندی اے پئی؟

انگُوٹھ:        منجھال رانی ایہہ پَت پکیندی جے ساکھ ساڈی دی- اساں سارے تے چاون دھرن وِچ جُٹے رہنے آں - مِینی تے بھار ساریاں نالوں گھٹ ہوندا اے سو ایہنوں سوچ وچارن دی ویہل وی چوکھی مِل وَیندی اے

منجھال:       جیویں عُلماواں نوں

مِینی:  شُکر اے میں پروفیسر ڈاکٹر شیخ انگُوٹھ شاہ نہیں ہو گئی، نہیں تے خبرے کِنیاں جُھوٹھیاں ڈِگریاں تے مینوں متھا رگڑنا پوندا- اُنج سوچ وچار تے اصل وِچ کم ساڈی سینترو دا اے

سینترو:        سواہ- مینوں تے اشارے کرن تے ای ڈاہیا ہویا نیں پیٹی بنھا کے- ایہہ اوہ، اُتے تھلے، سجے کھبے، اگے پِچھے- اُتوں تقرِیرئیے نہیں چھوڑیندے مینوں - کیہ سیاسڑے کیہ پنڈت مُلوانے، سبھ مینوں ای ٹُھونگدے نیں جِتھاں کتھاں وی کھلوون

انگُوٹھ:        پر اپنے ول اشارا کرنا ہووے تے مینوں سدیندے نیں

سینترو:        افسری ول اشارا تے افسر کنوں ای کراونا ہویا نا

انگُوٹھ:        انگل کرن دا کم تے تینڈے کنوں ای کراوندے نیں - اوہ وی افسری اے نا

سینترو:        مُہر تے تہاتھوں ای لواوندے نیں - اساں تے سینترنا ای ہوندا اے، ایتھے سَر انگُوٹھ شاہ جی- نہیں سچ اوتھے سر جُھوٹھ شاہ جی

مِینی:  انگوٹھے لواوندے کیوں نیں، جداتاں پکیاں کراون لئی- مَلّ دی شناخت ٹھوکن لئی

منجھال:       جداتاں پکیاں تے کدے نہیں ہوندیاں

مِینی:  ہو ونجن تاں کچہریاں کیویں چلن نالے جداتاں ہوئیاں ای ٹھگی دِیاں چکیاں، کیہ کچیاں کیہ پکیاں -

انگُوٹھ:        جداتیئے مُونہہ تے میرا ای کالا کراوندے نیں اپنی شناخت چِٹی رکھن لئی

سینترو:        افسری وِچ اخیر مُونہہ تے کالا ہونا ای ہوندا اے

انگُوٹھ:        مُونہہ اسیں کالا کرائیے تے گولیاں تُوں چلاویں، پیواں کولوں پُتر مرواویں، بھراواں کولوں بھرا- مذہباں قوماں مُلکاں وِچ ونڈ نمانیاں دیاں بوٹیاں تُڑواویں

سینترو:        اوہ وی سینتر ای ہوندی او انگُوٹھ شاہ- اکھاں کنوں شناخت کرویندے نیں نشانے دی تے مینوں بندوقے ڈاہ کے آکھدے نیں سینتر کر- میں کر دینی آں - مینڈا کیہِیں نال کیہا ویر

منجھال:       گل ایہہ اے کم تے ساتھوں ای کروایا وَیندا اے کیہ چنگا کیہ مندا- چنگا وِرلا وِرلا تے مندا ڈھیرو ڈھیر- ماڑے تگڑے سبھ کرویندے نیں ساتھوں ای- ماڑیاں دا تے اساں بھار چاونیاں ہاں - تگڑیاں سانوں سارِیاں نُوں سینترو کرا گِھدا اے فوناں اگے دھر کے

انگُوٹھ:        آہا، سانوں سارِیاں نوں - شُکر اے اسیں وی آ گئے آں سارِیاں وِچ- سانوں وارے اے کُڑی بننا- (نچدا اے کُڑی بن کے) پاؤ انگُوٹھی مینوں انگُوٹھی نُوں

چِیچو: کون پاوے ایڈی کُھلی انگُوٹھی، ایڈی ٹُھلی کُڑی نُوں کِسے کیہ کرنائے گِٹھ مِٹھی نُوں

انگُوٹھ:        میں تیرے نال کِکلی پایا کریساں نی پتلیئے لمیئے (کِکلی دا پینترا)

چِیچو: (ہسدی اے) ول گنتی کیویں ہوسی- مینوں تے تُدھ چھوہنا ہویا جاں گنتی کرنی پوے

انگُوٹھ:        تُوں اِک جو ہوئیوں - اِکو اِک- من مِیچو میرئیے چِیچ ووہٹیئے

چِیچو: جے میں اِک نہ ہوواں تے دو ترَے چار پنج اساں کیویں تھیوئیے

مِینی:  گنتی اِک وِچوں نہیں سُنّ وِچوں نِکلدی اے بِندی وِچوں، زِیرو صفر وِچوں - سُنّ سبھ دی رلت اے، کُجھ نہیں وی تے سبھ کُجھ وی- مُڈھ وِچ اخیر تے اخیر وِچ مُڈھ

منجھال:       کرنی مُڈھ نُوں اخیر کریندی اے تے اخیر نوں مُڈھ- سبھ کُجھ نوں کُجھ نہیں تے کُجھ نہیں نوں سبھ کُجھ

مِینی:  کرنی، اساں پنجاں دی- اساں دھرتی راہی، ہَل واہے- بی چھٹے کیرے پورے، رزق اُپجایا

سینترو:        (پھُمنی) پِنجیا کتیا سِیتا- ننگ کجیا کج ننگیا

منجھال:       (پھُمنی) پنج اساں، سُنن چکھن ویکھن چھوہن سُنگھن وی ہاں

مِینی:          (پھُمنی) اساں واء پانی مِٹی بھا اگاس وی ہاں

انگُوٹھ:        اِک گل تے ہے- جے ساڈا من نہ ہووے تے ساڈی کرنی کِتھاؤں آوے

چِیچو: تے تُوں ہُن من بنوں ایں - من مٹُوا، میاں گوٹھ مِٹھوا- کرنی اساڈی اکھر نہیں گھڑیندی؟ اکھراں نوں جوڑ کے جبھ نوں بولی نہیں بُلیندی؟ بولی من نوں مت نہیں پُجیندی؟

انگُوٹھ:        (نچ کے) توبہ توب بس چِیچو جی، من مِیچو جی،

سر ساڈا، تہاڈے پیر مسیت

گل ساڈا، تہاڈِیاں بانہیں تویت

مِینی:  جد ساڈی پنجھالی کرنی کلے دوکلے دے لیکھے ٹھیکے وِچ ٹُھک گئی، میں اُگھڑ کَھلی تے مت اُک گئی- خلقت مذہباں قوماں مُلکاں وِچ ونڈِیج بدھیج گئی- گل گل تے پاڑ پوندے نیں، تے دھاڑاں پواوندے نیں

سینترو:        دان لوبھ تھی گیا تے لوبھ لُٹ- کیہ آہی کار اساڈی تے کیہ تھی گئی

چِیچو: اُپاء وی ساڈی کار ای کرنا اے- اساں پنجاں ای پنجھال پرتاونی اے

انگُوٹھ:        اُپاء لئی وچارن بندا اے تے وچارن اساں دا رل دھمالن ہویا

(دُوجی تلیوں وی پنج آن مِلیاں نیں)

دُوجی پنج:    سُنی کیتی اے اساں وی ساری- آؤ رل دھمال وچارو

(دھمال پوندی اے)

دوئے چِیچواں:       اساں پنجھالاں نی سنگیو

دوئے مِینیاں: جگت وسایا

سارِیاں:       پنجھال1 تھال چوں بُرکی بُرکی ٹُکر پُجایا جی جی نُوں

دوئے منجھالاں:      نی سنگیو اساں ہاں ویلا

اساں زِویں اسمان

ساریاں:       پا کے میلا کُوڑ دی لُٹ مُکاونی اے

سِیر وَرت2 چوں پھُٹ کھسُٹ ونجاونی اے

دوئے انگُوٹھ: نہ، اسیں نہیں

اِک کھسم تے چارے رناں حسب شرع

دوئے سینترواں:      نہ، اسیں نہیں بھین بھرا

سارِیاں:       نی سنگیو رل کرنی ہے لاگ اساڈا

کارا کاری رنگ راگ ہے

چُمن گلکڑن بھاگ سہاگ ہے

اُپج ہے سانجھی

ونڈ کھنڈ بھانجی

مَلّ کنوں اساں تن من ہُن اُدھراونا اے

وکھر3 ردّ وکھرپّ4 چُکا

سُکھ ساون لنگر ورتاونا اے

-1 پنجھال= برابری، اکائی- -2 سِروَرت= سانجھی ورتن، سانجھ ویہار-

-3 وکھر= پیسہ، راس- -4 وکھرپّ= وکھریواں -

نی سنگیو اساں پنجھالناں 1

اساں دھمالناں

کیہ کُجھ بھریا کیہ کُجھ وِیٹیا

کیہ کُجھ کھولیا کیہ کُجھ مِیٹیا

کیہ کُجھ رولیا

تے کیہ کُجھ تولیا

سبھ کُجھ پھول نتار نروار کے

جیون جوال سمھالیئے نہ؟

ہر پل مُڑ مُڑ بھالیئے نہ؟

نی سنگیو اساں پنجھالناں

اساں دھمالناں

-1 پنجھالناں = برابری لیاون والیاں -