فرید بھنڈار

]جرمنی- جنوری 1919-

بیلا- سہجے وائیں ہلدیاں رُکھاں دے جُھرمٹ وِچ وِرلی تھاں - سوفی آ بیٹھی اے- سونُو پِھر پئی ویکھدی اے رُکھاں نوں - پینتی چالیہہ دِیاں نیں دوئے[

سونُو: کِتنی اپنیت اے ایس جاء وِچ

سوفی: ایہہ روزا دی جاء ای سونُو- اوہدے نال ای میں آونی آں 

سونُو: اج تے کارل دے دُکھ وِچ آئی ایں 

سوفی: ایویں سمجھ لے- ایتکاں کارل نوں جیلے کھڑیانیں تے مینوں جاپے ہُن اوہناں چھڈنا نہیں ایہنوں، اوہناں تے مار ای مُکایا- میں رُنّی نہیں او سونُو- مینوں اوہ چِٹھی یاد اے روزا دی، جیہڑی مینوں اوہنے لکھی پِچھلی واری کارل دے پھڑے جاون تے- ساڈے ویاہ نوں بہوں چِر نہ ہا ہویا، ہُن تے ایویں ای لگدا اے مینوں - روزا آپ وی جیل وِچ آہی- اوس چِٹھی نے مینوں عجیب سنبھالا دِتا- ہُن آپ خبر نہیں کِتھے اے روزا- میں اوہنوں مِلن ایتھے آئی آں 

سونُو: میں تے سوفی کدیں نہیں او مِلی اوہنوں 

سوفی: کیوں سونُو

سونُو: سُندی رہندی ساں روز کُجھ نہ کُجھ اوہدے بارے- سوچدی ساں اوہ نہ ہووے مِلاں تے اوہ ہور ای نِکلے

سوفی: تے جے اج اوہا ای ہو گیا تاں پھیر

سونُو: ہو سکدا اے جو میں سُندی آئی آں اوہ ہور ہو جاوے

سوفی: مینوں تے ڈر ای آوندا اے پیا

سونُو: کیوں 

سوفی: کارل وانگ متے روزا وی پرت کے نہ آوے- مِل مِل جنی کھنی نوں اوہ دِلاں وِچ اُتاردی اے تانگھ نویں ویہار دی، جیہدے وِچ اُگائی بنائی ہر ہر دی سانجھی تھی ونجے، مَل ماراں دی پکڑ جکڑ تھیں چُھٹ کے- اوہنے چیتے کرایا اے جی جی نوں، ایہا جے اصل ہوون ساڈا، ایہہ کُھل اے بے انتی- آؤ جُڑئیے، لاہیے وِچھوڑا جیہڑا پوا کے اوپرا کیتا ہویا نیں سانوں اِک دُوجے کنوں - ہُن مَلّ ماراں دے اندر دِنو دِن دھڑکا پیا ودھدا اے روزا دی کرنی دا- اوہناں دھار نہ لئی ہووے کارل وانگ اوہنوں وی مُکاون دی- ایہو ڈر ای مینوں سونُو

سونُو: اوہ چِٹھی تے سُنا نا سوفی- یاد ہوسی تینوں تے

سوفی: نہیں - اوہدی لِکھی ویکھ تُوں - سُناں میں وی- یاد ہوندی تے ایہہ ڈر کیوں آوندا

]سوفی چِٹھی کڈھی اے تے کھول کے دِتی اے سونُو نوں - اوہ واچن لگ پئی اے- واج اوہدی ہولی ہولی روزا دی ہوندی گئی اے- سوفی اچنبھے وِچ سُنے پئی-ہولی ہولی اِک اچرج جیہی ہُلاس اوہنوں اپنے اندروں اُبھردی جاپی[

سونُو: “سوفو مینڈئیے- کارل نوں ورھا تھی گیا اے جیل وِچ- میں اوہدا سوچدی آں تے تینڈا- سال ای ہویا اے جد تُوں مینوں مِلن آئیوں تے ایڈا سوہنا کرسمس رُکھ آن دِتو ای- ایس واری میں جیل والیاں نوں آکھیا- ہائے- کِھنگر اِک لیا دھریونیں مینڈے اگے، ایڈا کوجھا- کیہ دساں میں - وِچوں ٹہنیاں وی بھجیاں ہوئیاں - ہُن کیویں لاواں میں ایہدے اُتے اَٹھ بتیاں جیہڑیاں رکھی بیٹھی آں - ایہہ تریجی کرسمس ای مینڈی جندرے بند- پر تُوں ایس گل نوں دِل تے نہ لاویں سوفو- میں اوتنی ای سُکھی آں بے انت دھیرج وِچ، جیویں ہمیش ہوونی آں -

کل رات چوکھا چِر جاگی آں - دس وجے سونا ہوندا اے- پر اِک وجے توں پہلاں نیندر ای نہیں پَوندی- سو ہنیرے وِچ لمی پئی سوچنی آں ون سونیاں - راتیں مینڈے من دی ٹور ویکھ نا: کِتنی اچنبھا گل اے ہمیشہ موج مست ای رہنی آں میں - کوئی وجہ وی تے ہووے نا بھلا- ہُن اتھاں ایس ہنیر کوٹھڑی وِچ پئی ہوئی آں - پتھر جیہے کھروے ستھر تے- ایہہ بلڈنگ پُوری اپنی گِرجے گھراں والی چُپ چُپاٹ وِچ ڈُبی پئی اے- بندہ تے سمجھو قبرے لہہ گیا ہووے جیویں - بتی جیل دے ساہمنے ساری رات جیہڑی بلدی اے، اوہدی اِک لکیر باری وِچوں اُلّر ستھر نوں پئی جھاکدی اے- کدیں دبیا دبیا شور لنگھدی ریل دا وی کنیں پے ویندا اے- سُکے کھنگورے پہرے دار دے تے لاگے ای ہوندے نیں - جَدن اوہ انگ پسارن لئی بھاریاں بُوٹاں نال چار پیر پٹیندا اے ہولی ہولی، تاں اوہدیاں پیراں ہیٹھوں روڑی دی رگڑ دا واج آوندا اے- ایڈی نراس ہوندی او نا اوہدے وِچ- جاپدا اے جیویں ایس جیون دا سارا اکیواں تھکیواں اج دی سِلھی دِلگیر رات وِچ ڈھلیا پیا اے- میں سُنّ سُناٹ وِچ کلم کلی پئی ہوئی آں - قید، ہنیر تے آہلس دے کالے پالے وِچ ولھیٹی- پر وت وی ویکھیں نا- دِل مینڈا ان گولے بے انت انند وِچ پیا دھڑکیندا اے- جیویں میں دُھپ دی نِگھی چمک وِچ اِک سجر کِھڑے باغ وِچ پئی بھوندی ہوواں - تے ہنیرے وِچ جیون تے پئی مُسکاونی آں، جیویں مینڈے کول منتر ہے کوئی جیہنے ایس سارے کوجھ وگاڑ نوں سُکھ سرُور وِچ بدل دینا اے- وت ٹولنی آں من اپنے نوں - کیہ کارن اے مینڈی ہُلاس دا- کارن تے کوئی نہیں دسیندا- تاں میں ہسنی آں اپنے آپ تے- سُوجھ رلدی اے، جیون آپ ای کارن ای- پاہرُو دیاں پیراں دی بھاری داب ہیٹھوں اُٹھدی گِلّی روڑی دی رگڑ دا واج وی اِک نِکا جیہا سُریلا گاون ای اے جیون دا- جے کن سُنن جوگے ہوون تاں - رات دی ڈُونگھی کالکھ وِچوں کُولی مخملی نرمَیش پئی چھوہندی اے پر سریر ساودان ہووے تاں ای کہ- اوس ویلے مینڈا دھیان تینڈے ول ویندا اے سوفو- تے جی کریندا اے میں ایس انند بھیت دی چابی تینوں وی پھڑا دیواں تے ہر پل ہر جاء جِیون دا سوہن پئی مانیں تے موج مست ہو کے نِت کھڑدیاں باگاں وِچ پئی وتیں تُوں وی- ایہہ نہ سمجھیں سوفو مینڈئیے جانے میں تینڈے لئی کِسے خیالی خوشی دا وکھالا پئی کرینی آں - یا کوئی آپ سنبھال دا درس پئی دینی آں تینوں - بس ہِکا چاہ اے مینڈی جو اپنے اندر وسیندا اَن مُک سُکھال تینوں دے دیاں - جے کر سکاں تاں تینڈے ولوں مینڈی تسَلّا ہو ویسی- سار تے ہے مینوں تُوں جیہڑا تاریاں بھریا تریور پہن جیون دے پندھ پئی ایں، اوس وستر تینوں گھاٹوِیاں تِلکناں ول نہیں ڈھلن دینا-

ہاں سچ، اوہناں رس بھریاں دی تے سُنا جیہڑیاں تُوں اوس دیہاڑے پارک وِچوں تروڑ آندیاں، کاسنی تے کالیاں - کالیاں تے ہور ہوندیاں نیں وڈے وڈے گُچھیاں وِچ لمکدیاں، پراں ورگیاں پتراں وِچ ولھیٹیاں - تے کاسنی نِکے نِکے پتراں وِچ لُک بیٹھیاں ہوندیاں نیں - اِک نِیل رتیاں اوہ وی ہوندیاں نیں جیہناں دا اصل رنگ تے رتّا ای ہوندا اے پر ایس بہارے گھنیاں پک کے گلن تے آ ویندیاں نیں تے نیلی جیہی بَھے دھار بہندیاں نیں - پَتر اوہناں دے نِکے نوکلے ہوندے نیں، اُپروں کُولے چم ورگے تے ہیٹھوں کھروے-

سوفچی تینوں پلاتن دی شاعری دی کتاب دا تے پتہ ای اے- کارل دسیا ہا مینوں اوہنے گھر وِچ ای پڑھی اے- مینوں گھل دیویں جے ہو سکے تاں - جاں نال لے آویں جَدن آویں - جارج دی شاعری وی مینوں سوہنی لگدی اے- ہاں تے ہُن پتہ لگا ای نا مینوں کِتھوں اوہ بول تُدھ لئے، ''تُوں میں ہاں ہُن وائیں سر سر کردیاں وِچ مکئیاں دے-'' کیڈی چس نال سناونی ایں جدوں اسیں بیلے وِچ گُھمدیاں ہاں - مینوں وی اوہ کافی بہوں پوہندی او پر ایتھے ہے نہیں نا مینڈے کول-

سوفی، پِچھے جیہے گھنی پِیڑ جری او میں - ویڑھا اے نہ جیل دا میں اوہدے وِچ پھیرے لا لینی آں - اوتھے جنگ دے فرنٹ توں گڈیاں آوندیاں نیں وردیاں لدیاں - وِچ وِچ لہو لِبڑیاں وی ہوندیاں نیں - ایتھے قیدناں نوں دیندے نیں مرمتاں لئی- اوس دیہاڑے اِک گڈی آئی- گھوڑیاں دی تھاویں مَینہیں جُپیاں ہوئیاں اگے- پہلی وار میں مَینہیں تکیاں نی ایڈی نیڑیوں - سِر پدھرے تے سِنگ پِچھانہہ مُڑے ہوئے بھیڈاں وانگوں - اکھاں کالیاں، وڈیاں تے کُولیاں - ایہہ رومانیہ دیاں جنگلاں وِچ ہوندیاں آہیاں کُھل گِجھیاں - سو بہُوں اوکھا اے ایہناں نوں سِدھا کے کمیں لاون- بے انت چھانٹے کھادے ایہناں - رومانیہ دیاں گَھن ہریاولے جنگلاں وِچ رج چریندیاں نوں ایتھے حساب دے ہتھ کِھچویں گھاہ پٹھے تے رکھیا ویندا اے- ات دا دھرو دھگان جردیاں، ڈاڈھ دا بھار دھرُو کھڑن لئی جُپیاں ایہہ ان آئی موتے مر ویندیاں نیں - اوس دیہاڑے اوہ ایتنیاں تھک ہُٹ گئیاں ہن جو جیل دی سردل ٹپن وی اوکھا ہئی اوہناں کیتے- فوجی ڈرائیور وحوش نے ڈنڈے نال اِنج دُگیا ای اوہناں نوں، کیہ دساں - دروغنی جیہڑی بوہے تے آہی اوس اوہنوں آکھیا وے کوئی رحم نہیں تینڈے دِل وِچ- اکھے اوتنا ای او جِتنا ساڈے لئی اے ہوراں کول- کَوڑی جیہی مُسکان نال بول کے مُڑ مَینہیں کُٹن جُٹ گیا اوہ- اوڑک چِھک ای آندا بھار وچاریاں اندر- اِک دا تے لہو پیا وگدا ہئی- کتنی موٹی تے سخت کھل ہوندی اے مَینہیں دی- اوہ پاٹ گئی آہی- سامان تاں لہہ گیا پر اوہ اصلوں بس ہوئیاں پئیاں سن چُپ کھلوتیاں - لہو وگدی دیاں کالیاں اکھاں روندی بالڑی ہار آہیاں - اوس مینڈے ول تکیا- سوا ہنجواں دے کُجھ نہ ہا میڈے کول- ایس بے زبان جی دے جرے قہر اگے اپنی بے وسی نے جتنا مینوں دُکھی کیتا اوتنا اپنے پیارے وِیر دی کٹی سختی نے وی نہ ہا کیتا- آکھاں نی ہِینے نمانیئے دس میں کیہ کراں - میں وی تینڈے ہار بے وس آں - تے گُنگی ہوئی کھلی ہاں - ہائے کِتھے اُڈ گئے اوہ سنگھنے بیلے رومانیہ دے جِتھے تُوں جمیوں پلیوں تے نچدی رسدی رہیوں - قیدناں ہک بئی نال کَھیہندیاں تھیلے وردیاں دے لاہ کے اندر گِھن گئیاں - ڈرائیور ہتھ بوجھیاں وِچ پائی ٹہلے پیا ویڑھے وِچ- مُسکاوے تے جنگی ترانے دی سیٹی وگائی آوے- ویکھو شاناں جنگ دِیاں -

تینڈی- روزا-

جِندے مینڈئیے دِھیرج وِچ رہیں، ہر پل خوش- ایہہ ویلا ایویں ای ہے- اساں نِبڑنا جو ہویا ایہدے نال، سارا کُجھ جردیاں دَھوناں سِدھیاں رکھ کے-

سونُو: ایہہ کون پئی آوندی اے- (سٹّھاں کُ دی اِک جنی اگیرے ہوئی اے)

سوفی: کیویں لبھ گِھدا تُساں سانوں کلارا

کلارا: لُکِیاں نوں لبھنا ای کم ہویا ساڈا ساری عمر دا

سوفی: اسیں لُکِیاں تے کوئی نہیں ہوئیاں ایتھے- کیوں سونُو

سونُو: نہیں اساں تے کُھل وِچ آئیاں ہاں، اُدھل کے

کلارا: کیہدے نال

سوفی: روزا نال

کلارا: ہاہ- روزا، میڈی بانہہ بیلن- نِکی بھین مینڈی، راہ سُجھاونی-

کَوسٹُو دی یار مینڈے پُتر دی- ٹُر گئی- سِر وِچ گولی مار کے روڑھ دِتی ایہناں ٹھگاں، سار ہئی اوہناں نوں ایہہ رہی تے اساں نہ رہسوں 

(سوفی تے سونُو کُجھ ہِل کے اِک دُوجی نوں تکدیاں نیں گھنی نِیجھ نال- ول سنبھل کے کلارا نوں ویہندیاں نیں -)

کلارا: لام جیہڑی لائی بیٹھے سن ٹھگی اپنی ولوں خلقت دا مُونہہ پرے رکھن لئی اوہ ہر گئے نیں - حاکمی وی ہتھوں تِلکن لگ پئی اے- نابری پئی اُگھڑدی تھاؤں تھائیں - ہُن سہم ایہو نیں جو روزا تے کارل جیہے ایتھے اوہ نہ کر دیون جیہڑی رُوس وِچ ہوئی پِچھلے ورھے-

سوفی: (کلارا دا ہتھ پھڑیا اے) گئی تے کِتے نہیں روزا

کلارا: کِتھاں ہے

سوفی: اِتھائیں - اساں ہُنے مِلیاں ہاں اوہنوں 

کلارا: مِلاؤ مینوں وی

سوفی: اوہنے اپنی لِکھی پڑھ سُنائی اے سانوں 

کلارا: ان ہوئے جہانوں کیتی سو گل تہاڈے نال

سوفی: نہیں، اتھاؤں ای، عجیب رنگ ہا روزا دی واج دا- جو دسیندی ہئی اوہ ساڈے ساہمنے ہوون لگ پیندا

کلارا: آکھن اوہدا کر وِکھاون ای ہا…… ایہہ بیلا تے گھر ہا روزا دا- مینوں آکھنا آ چل نال مینڈے- تینوں نویاں چِڑیاں دے گاون سُناواں - ناں وی پتہ نہیں کیہ نیں اوہناں اناویاں دے- پکھواں جنوراں نال سانگا اچرج ہا اوہدا

سونُو: سانوں ہُنے سُنائی اے اپنے دُکھ دی- گڈیاں اگے جُپیاں مَینہیں نوں کُٹیا اے ڈرائیور نے- حالوں بے حال تھی گئی اے اوہ ویکھدی

کلارا: جنوراں نال ہوندی سختی تے اوہدے کنوں جری ای نہ ہئی جاندی- جنوراں دی آپس دی سختی وی- اِک دیہاڑے راہ جاندیاں فُٹ پاتھ تے ویکھیو سو اِک سُنڈی نوں - اُتے کیڑِیاں دی ہیڑ چڑھی ہوئی- اوہنوں کھاون پئیاں - اجے جیوندی ہئی اوہ ہلدی جُلدی- روزا رومال کڈھیا، کیڑِیاں ہٹائیاں - سُنڈی نوں چا تلی تے دھریا- مُڑ آہندی اے- ہؤ ہائے- پیر تیڈے تے اوہناں کھا ای چھوڑے نیں - ایس حال وِچ تینوں بچا کے چنگا تے نہیں کیتا، ہیں، کہ کیتا؟- بِلی وی پالی آہی گھر وِچ، اوہنوں اپنا انگ سمجھدی ہئی- کَوسٹُو نوں چِٹھی ہمیشہ ایسے گل تے مکاونی: میں تے مانو مینڈی پئیاں چُمنیاں ہاں تینوں 

سوفی: کَوسٹُو نال اوہدی عاشقی دا وی کوئی لیکھا نہ ہا

کلارا: عاشقی تے تت ہا اوہدا- دو لمے عشق کیتے- دوئے پارٹی دے ساتھیاں نال- پہلوں جوگیش نال- اوہدے نال تے ویاہ وی کر لیا ہئی- مُڑ اوہ چُھٹیا تے کَوسٹُو، نال- ایہدے کنوں وی کوئی وتھ جیہی سہی کریندی ہئی پئی ہُن

سوفی: تِڑک کیوں گئے ایہہ سانگے- پارٹی دے کم وِچ اوہناں ولوں کوئی کسر ویکھی روزا؟

کلارا: پارٹی دے کم وِچ تے کوئی کسر نہ آہی اوہناں ولوں - نہ روزا نال رہندیاں نہ مگروں - پر خبرے کوئی گُجھ گُھنڈی رہ جاندی اے مردؤ دی مَیں والی، نابر مرداں وِچ وی- جیہڑی جاچی روزا اپنے نال اوہناں دے ورتارے وِچ- تے کُھل کے دس دِتی اوہناں نوں - سچ آکھنوں ٹلنا بہوں اوکھا ہا اوہدے لئی- کوئی لگ لبیڑ نہ لحاظ ملاحظہ-نتار کے گل کر دینی ساتھیاں نال- پتہ ای جے نا متھلڈا نوں جیہڑی چِٹھی پائی آہی کُجھ ورھے پہلوں:

''تُساں لوکاں توپ دے مُونہہ ول مارچ کِتھوں کرنی اے- تُساں تے اودھر ٹُردے وی نہیں او پئے- رِینگدے او- اوہ وی اِکو تھاں ای، اگانہہ پِچھانہہ- ویچن لئی تُلے رہندے او اپنا آپ- نقدو نقد- بھاویں ڈھائی کَوڈیاں مِلن- پیٹیاں کَس کَس وکھیندے او''

پارٹی دے بھارُو آگواں نال نِت دا جھیڑا ہا اوہدا- ہلُوندی رہندی ہئی اوہناں نوں تُساں تے سودھ سُدھار ول ای اُلرے رہندے او ہر ویلے- کیوں، اُتھل تہانوں نہیں نا پوہندی- ایہہ سدھارُو اُلار ای تہاڈی اصل سیاست ہووے متاں - تہاڈی اندر دی چون- چالُو ویہار نوں چھڈن تہانوں متے وارے ای نہیں 

سونُو: ایہا ای کسر نہ دِسی ہووے مرداں دی عاشقی وِچ وی روزا نوں: رتہ اُرے اُرے ای رہو اُتھل توں - جے ویہاری آپا مُڈھوں ای پٹیج گیا تاں اساں کیہڑی چھاں وِچ بہنا اے مُڑ- نویں رُت جیہڑے بُوٹے لاونے نیں اوہناں تے پُشاکاں ای لُوہ چھڈنیاں نیں مرداویاں ساڈے اندر دِیاں -

پر عاشقی کیہ اے جے اپنے اندر دی اُتھل نہیں تے

سوفی: پانی وِچ روڑھی پانی نال پانی تھی گئی- ایہناں رُکھاں دے اندر لہہ گئی- ایہہ بیلا ہُن آپ ای اے اوہ- ویکھو کدن ایہہ شہر دا قہر کھدیڑے تے بیلا کرے اوہنوں 

کلارا: سچ پئیاں آہندیاں ہو- اساں وی ایہہ بیلا ای نہیں ایس گھڑی؟

سونُو: تے اگلی گھڑی؟

کلارا: ویکھو کریسوں جو اگلی گھڑی کراوے

سوفی: کریسوں - پر جے اوہ اگلی گھڑی ایس گھڑی نوں نہ بُھلاوے تاں 

سونُو: جے لگا اوہ بُھلائی کھلی اے تاں چیتا کریسوں اوہنوں اوہدے اپنے آپ دا

سوفی: اگلی گھڑی، ایہا ای تاں نہیں اوہ؟

-----