فرید بھنڈار

[حویلی دے ہیٹھ- اوہدے اندر سمجھ لئو یا باہر، کمّی دا گھر- نِکا جیہا ویڑھا- اُرلے پاسے حویلی ول بُوہا اے پرلے پاسے گلی ول-

کمّی کھارے دی رسم بُھگتا کے آئی اے تے بہہ کے پیسے پئی گِندی اے-

اُرلے پاسیوں چِیٹُو آیا اے-]

کمّی: تُوں کیہ لین آ گیائیں ایس ویلے ایتھے چِیٹُو شاہ- جا اپر مار پَیسیا ای-

چِیٹُو: (نال بہ کے) کِنے ہوئے نی مائی کمّی-

کمّی: چار جماتاں پڑھ بیٹھائیں حساب آوندا ای؟

چِیٹُو: لیا کر دیاں-

کمّی: رہن دے ہتھ نہ میلے کر- ستیں ویہیں سو پڑھاوندے نیں تہانوں سکولے-

چِیٹُو: (اُٹھ نچیا اے) پیسے جُڑ جُڑ آنے ہوئے تے آنے ہوئے رُپیئے…

کمّی: ہَو ہائے- ویکھو سُو- کیہناں دی اولاد ایں سمجھ ای؟ ایہہ تے ساڈا کم ہویا نائیاں دا- توبہ کر-

چِیٹُو: (ہور اُدّم نال نچ کے) پیسے جُڑ جُڑ آنے ہوئے تے آنے ہوئے بہانے…

کمّی: (گِنن چھڈ اوہدا مُونہہ ویکھدی اے) جی کردائے وار سٹاں تیرے توں ایہہ پر… (اُٹھ نچی اے چِیٹُو دا ہتھ پھڑ کے) پیسے جُڑ جُڑ آنے ہوئے تے آنے ہوئے بہانے…

چِیٹُو: (اچنبھا) تُوں کِتے نچدی رہی ایں مائی کمّی، پُرانیاں تھیٹراں وِچ؟

کمّی: آہو

چِیٹُو: کِتھے؟

کمّی: ایہہ ججماناں دیاں گھراں وِچ

چِیٹُو: تھیٹر نیں ساڈے گھر؟

کمّی: سبھ تھیٹر تھیٹر اے ویکھن والیاں لئی-

چِیٹُو: کون نیں اوہ ویکھن والے

کمّی: ساڈے جیہے

چِیٹُو: تُوں تے آپ کرنی کرانی ایں- ویکھنی کدوں ایں؟

کمّی: نالو نال- نہ ویکھاں تے کراں کراواں کیویں-

چِیٹُو: اوہ سچ- جیہڑی پُچھن میں آیاں ساں تیرے کولوں اوہ تے وِچے رہ گئی-

کمّی: کیہنے گھلیا سائی

چِیٹُو: کِسے نہیں- میں آپ آیا ساں پچُھن- ایہہ روندیاں کیوں نیں ماسیاں پُھپِھیاں ساڈیاں جدوں تُوں کھارا ٹپاونی ایں اوہناں نوں-

کمّی: رہن دے-

چِیٹُو: دس وی نا…

کمّی: کھیہڑے نہیں پے جائیدا ایویں

چِیٹُو: دس نہیں تے میں

کمّی: کیہ تُوں؟

چِیٹُو: رون لگ پینائی میں

کمّی: نہ نہ ایہہ نہ کریں چِیٹُو، کن پھڑوانے نی میرے؟ اکھے روا کے گھلیائے نَین چندری نے سدّو اوہنوں-

چِیٹُو: کھارا ٹپا دِتوس ایسے عمرے-

کمّی: (ہس کے) تینوں تے پچُھن دی لوڑ ای نہیں میتھوں- ساری گل دا پتہ اے تینوں- روندیاں نیں رانجھن والی بیڑی نوں جیہڑی چڑھ نہ سکیاں ایہہ ہیراں-

چِیٹُو: کیوں- کیدو پے گئے وِچ کوئی-

کمّی: سارا جہان ای کیدو ہویا میاں

چِیٹُو: رانجھن کون سن ایہناں دے-

کمّی: اوہ تے نہیں سن، جیہناں دی بیڑی ایہناں نوں چاڑھ دِتا گیا- خبرے سن وی کوئی کہ نہ- نہ ہوئیاں نوں روندیاں نیں متے-

(پیسے گِنن لگ پئی مُڑ) چھڈ- حساب کرن دے- مہینہ کڈھنا اے- جا کھیڈ اپر- ایہہ بہن دی تھاں نہیں تیری میاں- ویڑھا تے نہیں نہ- ایہہ لانگھا ہویا- ہُنے ایدھروں کوئی آپھا تاپھا آوندائے نوکر تہاڈا بزاروں سودا لین لئی- جاں اودھروں رَتہّ بزاز آوندا اے بِیبیاں لئی تھان لے کے-

چِیٹُو: ایتھوں کیوں لنگھدے نیں- باہروں آن جان سڑک توں جیہڑا راہ اے-

کمّی: ہر کوئی وقت بچاوندا اے راہ چھوٹا کر کے- خبرے بچے وقت نال کیہڑی سرُنگ کڈھدے نیں بہشت دی-

چِیٹُو: ہُن آوے تے سہی کوئی میرے ہوندیاں-

کمّی: آہو ہُن تُوں پہرے تے بہہ جا ایتھے پڑھائی چھڈ کے- رہن دے سانوں چنگا اے لانگھا ای-

(پرلے پاسیوں اِک ذرا جیہا کُبا ادھکڑ اندر آیائے- چِیٹُو نوں ویکھ اجھکیا اے)

کمّی: ایہہ چِیٹُو شاہ ای میئیں صاحب دا، سگُّو-

(سگُّو چِیٹُو دے گوڈے چھوہے نیں)

چِیٹُو: میں چلناں ہُن مائی کمّی

سگُّو: بہو سرکار تُسیں- چنگی گھڑی اے-

(کمّی سارے پیسے رومال بنھ سگُّو نوں پھڑائے نیں- اوہنے کمّی دے ہتھ چُمے نیں- پیر چھوہے نیں اُڑ کے- نِکل گیا اے)

چِیٹُو: کون سی ایہہ-

کمّی: مانگت-

چِیٹُو: پیسے تے تُوں سارے اوہنوں پھڑا دِتے نیں ہُن مہینہ کاہدے نال کڈھنا ای؟

کمّی: تیتھوں وار کے دینے ای سن نہ کِسے نوں- نِکل ای جاسی مہینہ- سٹھ ورھے نِکل نہیں گئے اگے؟

چِیٹُو: تے سٹھ ورھے جو آیا مانگتاں نوں دیندی آئی ایں وار وُور کے؟

کمّی: سٹھ ورھے تے ایویں گِنتی گِنی او میں جیویں پیسے نہیں گِنے؟

میں تے تیری ہان ہوئی- آ ٹپیئے کھارا- (چِیٹُو دا ہتھ پھڑ نچی اے)

رانجھن والی بیڑی میں آپے چڑھ گئی آں-

چوتھی پاس میں کر کے بُھلی-

مِل اوہنوں اج نویں پڑھائی پڑھ گئی آں

[دُوجے پاسیوں بنیا پھبیا جوان اِک آیائے]

کمّی: لنگھ لنگھ تِیپھیا میں کھارے دِیاں رسماں پئی دسنی آں میئیں نوں-

تِیپھا: پیسے پھڑا میرے-

کمّی: کیہڑے

تِیپھا: ٹوپی میری دے- کھارے چوں آئے نی جیہڑے اُتوں-

کمّی: میرے کول تے کالا پیسہ نہیں ایس ویلے

تِیپھا: میں ٹوپی لینی او اج- لیا جِتھوں مرضی کڈھ کے-

کمّی: ہے کملا- ہون تے دیواں

تِیپھا: پتہ اے مینوں کِتھے گئے نیں- دے ٹوریا اے نا اوس کُبّے کھسم اپنے نوں

کمّی: جے میرا کھسم اے تے پیو ہویا نہ تیرا-

تِیپھا: نہیں- میں تے حرامداں- ٹوپی میں لے کے جانی او جو مرضی آ کر-

کمّی: چنگا چل تُوں وڈے بزار پھراجے ٹوپیاں آلے کول آونی آں میں لے دینی آں ہُداری تینوں- میئیں نوں اُپر چھڈ آواں-

(تِیپھا ٹُر گیا اے)

چِیٹُو: اِنجے بولدائے تیرے نال ایہہ کلّا پُتر تیرا؟ ٹوپی پِچھے کیوں ایڈا اوکھا ہویا پیا اے

کمّی: جلوس وِچ پانی ساسو جناح کیپ

چِیٹُو: لِیگی کدوں دا ہویائے تِیپھا- ایہہ تے لڑائیاں لیندا ہوندا سی احراریاں ولوں ساڈے سکول ساہمنے-

کمّی: اِک واریں بیلچہ وی موڈھے دھر کے آ وڑیا سی- لیڈر بننائے جیویں بنے- بس نائی نہیں رہنا- نائی دا پتہ جو نہیں سو کون ہوندائے

چِیٹُو: نائی نائی نہیں ہوندا؟

کمّی: ہوندائے- نائی نیتی نیم نیاں-

تیری پڑھائی وِچ نہیں نہ آوندے ایہہ ارتھ- نائی نیتر نیتا راہ وکھاون ہار-

چِیٹُو: میں تے نین دا مطلب اکھ ای سمجھناں

کمّی: ہائے- ہُن کیہ واراں تیرے توں- چل اگلے کھارے سہی-

چیٹُو: تے مہینہ ہُدار تے ای کڈھنا ای؟

کمّی: نہ چِیٹُو- اوسے نقد تے جیہڑا سگُّو کول اے-

چیٹُو: اچھا- سودا پا دیسی تینوں مہینے دا کٹھا-

کمّی: اوہ سودا پا گیا ہویائے اندر- ایس عمر دا وی تے اگلی دا وی-

چیٹُو: ایہہ تے فِلم بندی لگدی اے کوئی-

کمّی: بنا نا چِیٹُو- میں ہیروئین بنا تیری-

چیٹُو: میں کُبا کیویں ہوواں-

کمّی: کُبا ہوسیں تاں سِدھا ہوسیں ہیرو میریا-

چیٹُو: لمی سٹوری لگدی اے- سُنا نا- تِناں گِھنٹیاں دی فِلم وِچ پوری وی آوندی اے کہ نہیں- ویکھنے آں-

کمّی: کیہ ناں رکھسیں فِلم دا- کرم بیبی؟ نہیں- چلن نہیں لگی-

چیٹُو: اوہ کون سی-

کمّی: میں-

چیٹُو: کمّی نہیں تُوں؟

کمّی: میں تے کرم ساں- کمّی مینوں کیتا وڈکیاں تیریاں- صدیاں لگیاں اوہناں نوں- توِیت دھاگہ کردیاں- پر نہ پُھریاں پُھوکاں اوہناں دِیاں- ایہہ آیا سگُّو- کُب کڈھ کے میرا کرم کر گیا مینوں مُڑ کے- ترِیہہ ورھے ہوئے نی ایس ہونی ہوئی نوں-

چیٹُو: ہے کون ایہہ سگُّو-

کمّی: جو پیا کردائے اوہو ای اے- پِچھوں کیہ اے نہ میں پچُھی نہ اوہنے دسّی-

چیٹُو: رہندا کِتھے ای-

کمّی: رہندا کِتے نہیں- ہند سندھ پِھردائے- کوئی حد بنّا نہیوں- جیہنوں مِلیا اوہ ایہدا گھر-

چیٹُو: ایہہ تے چنگائے- ترونہہ گھنٹیاں وِچ ہو ای جاسی پوری ہُن فِلم ساڈی- اچھا کم کیہ کردا اے سگُّو؟

کمّی: سارے کم- کارخانیاں وِچ پورھیا کیتائے- واہی گوڈی کر لیندائے- جُتیاں گنڈھ لیندائے- میرے کولوں وی سِکھے سُو کم کئیں- دیسی ولیتی بولیاں وِچ لکھا پڑھا وی لیندائے- جوڑ وی جوڑ لیندائے، گاون وی گاوندا گواندائے- ایس تِیپھے دا پیو تے تِیپھا ای سی-

چیٹُو: شکل کُجھ کُجھ یاد اے مینوں- جَھولا جیہا-

کمّی: تیری ہوش توں پہلوں ای پورا ہو گیا- ساری عمر ککھ بھن کے دوہرا نہ کیتا- اکھے میں تے فِلم لَین دا بنداں- بمبئی جان دے پیسے ای لے لے میرے کولوں کھا پی چھڈدا رہیا- میں ججمانیاں چائیاں، ملھماں بنائیاں، ٹانکے لائے- اچن چیتی آیائے سگُّو- انہونی کر آیا سی- لُکدا پِھردا سی- میں ایہنوں ویس پوایا فقیری- اصلا کِسے نوں نہیں پتہ- مینوں وی نہیں- پر اصلا ہوندا کیہڑا ای کِسے دا- ہوندا تے نقلا ای اے- نقلے وِچوں ای نِکلدائے اصلا جے کوئی کڈھے تے-

چیٹُو: انہونی کیہ کیتی ساسو-

کمّی: چھڈ رہن دے- ایویں مُونہوں نِکل جاندی اے کِسے ویلے-

چیٹُو: میں فِلم فیل کرانی اے مُونہوں کڈھ کے؟

کمّی: انہونی… نہیں… ہونی… انہونی تے ہوئی اوہ جیہڑی ہوندی اے پئی- مُدتاں دی- ایہہ تے ہونی کر کے آیا سائی- باہر گیا نا ٹُکر کماون کِتے- اوتھوں ہور دا ہور ای ہو پرتیا- آ کیتی سو ہونی- نالدے پھاہے لگ گئے سارے- جاں کالے پانی ٹُر گئے- ایہہ نہ پھڑیجا- ایہدا ناں نشان جو کوئی نہ ہا-

چیٹُو: سگُّو ناں نہیں سی ایہدا؟

کمّی: اوہ تے میں پایائے ہُن-

چیٹُو: کیوں؟ پھڑاونائی ہُن؟

کمّی: ایہہ ہُن سگُّو ای نہیں- کوئی لیکھا نہیں ناواں دا- جیہنوں مِلدائے اوہ ناں ہور دھر دیندی اے-

چیٹُو: لگدائے تِیویاں نوں ای مِلدائے چھڑا- مرداں نوں نہیں-

کمّی: مرداں نوں ٹکردائی- تِیپھے نوں نہیں ٹکریا ہُنے-

چیٹُو: ناں تے اوہنے وی دھریائے ایہدا- کُبا کھسم- فِلم لئی ٹھیک لگدائے ناں- مینوں وی ٹکریا ای اے خبرے-

کمّی: تینوں پتہ ہووے بھئی جے ہو گیائیں مرد تُوں تے- ٹکرن ہور ہویا مِلن ہور- جیہنوں مِل پوے اوہ نہ جنا رہندا اے نہ جنانی-

چیٹُو: کیہ ہو جاندائے

کمّی: واء

چیٹُو: غَیب؟

کمّی: نہیں، پانی

چیٹُو: ہڑھ؟

کمّی: نہیں- اگ

چیٹُو: اِنجن نہیں آوندے بُجھاون-

کمّی: آوندے نیں- پر اگے اگ ہوندی ای کوئی نہیں-

چیٹُو: کیہ ہوندائے؟

کمّی: مِٹی-

چیٹُو: تُوں کیہ ایں-

کمّی: کمّی- ہور کیہ

چیٹُو: کرم نہیں؟

کمّی: لوڑ پوے تے کمّی، لوڑ پوے تے کرم-

چیٹُو: کمّی ہوون دی لوڑ کدوں مُکنی اے تیری-

کمّی: جدوں کُل مخلوق کرم ہو گئی، اِک اِک جی-

چیٹُو: رِچھ باندر وی؟

کمّی: کِیڑی چِڑی وی-

چیٹُو: ایہہ ہونی کدوں ہونی اے-

کمّی: بنا نہ فِلم تُوں پھیر ویکھ

چیٹُو: اوکھی ہو گئی اے بنانی فِلم- مخلوق تے کُل پھڑیجی پئی اے، ویکھسی کون

کمّی: پھڑیجی وی پئی اے تے کُھلی وی اے

چیٹُو: ٹھیک اے- جیویں لوڑ پوے- چلا اگے سٹوری- میں وِچ اڑیکا پا دِتائے ناں والا-

کمّی: ایہہ نہ پھڑیجا-

چیٹُو: پھیر؟

کمّی: بھگت سِنگھ آیا تے اوہدے نال لگ گیا-

چیٹُو: اوہدے نال تے جیہڑے لگے پھاہے لگ گئے سارے-

کمّی: نہیں بُہتے تے وعدا مافی کر کے انہونی کرن لگ پئے-

چیٹُو: تے ایہہ

کمّی: ایہنے پارٹی نویں بنا لئی-

چیٹُو: کیہڑی؟ کِتھے؟

کمّی: اوہدا نہ ناں نہ نشان

چیٹُو: صدر؟

کمّی: کوئی نہ

چیٹُو: سیکٹری

کمّی: کوئی نہ

چیٹُو: ممبر کِنے نیں؟

کمّی: جِنی کُل مخلوق اے

چیٹُو: جلسہ کِتھے ہوندائے

کمّی: جِتھے دو جی مِلے اوہ جلسہ-

چیٹُو: تے دونویں جی تقریراں کردے نیں؟

کمّی: تقریریاں نوں کون سُندا ای- اوہ تے آپ نہیں سُندے کیہ پئے آکھدے آں- ایہہ جی سُندے نی، سُن کردے نیں-

چیٹُو: کیہ

کمّی: جو گاوندے نیں: (گا کے)

اساں کیتا نامنظور جِیونا ایس رنگ دا

بھوئیں بھانڈا جد وکھرا ہووے

پِیڑ دِلاں نوں کیکن پوہے

میں کولوں میں دُور

جِیونا ایس رنگ دا اساں کیتا نامنظور

ساڈیاں ہتھاں وِچوں محنت نِکلے

نِکل کے وڑے خزانے

پُلساں پال خزانیوں چاڑھن ساتھے پُتر بگانے

ساڈیاں ہتھاں وِچوں محنت نِکلے نِکل کے چڑھ جائے ہٹی

اوہ مہنگی اسیں سستے ہو گئے

پئے بھرئیے نِت چَٹی

ناں ناویں دی چودھر کیوں اے

دِل سیپ دا سَندر کیوں اے

بُت وِچ رُوح مجبور

جیونا ایس رنگ دا اساں کیتا نامنظور-

ساڈیاں ہتھاں وِچ محنت ساڈی

بنے صدق دا پیالہ

وارو وار چَھکن پئیاں سنگتاں

لتھے دُوئی دا پالا-

ساڈیاں ہتھاں وِچ محنت ساڈی

بنے فقر دی چُوری

رج رج کھان پرِیتاں والے

نِت پُوری دی پُوری

راج اساڈے دا

ہوسی ایہہ دستُور

چیٹُو: ایہہ تے سُنیا اے نظام لہار دا گاون اے- نہیں؟

کمّی: پُرانیاں نوں نویں پئی کردی او مخلوق-

چیٹُو: فِلم دے گانے تے پورے کرا نا مائی کمّی نہ سچ کرم بیبی

کمّی: بس- ہُن ہور تُوں آپ بنا-

چیٹُو: چلو تیرے بنائے نویں ہوندے گئے تے نویں وی بن جاسن-

کمّی: فِلم سنسر نہ کرا بہیں-

چیٹُو: سنسر تے ہونی اے تاں جے ناں نشان ہویا کوئی اوہدا-

کمّی: (گا کے)

وت کیہڑی رات دے لارے

بھلیو ایس ویلے

جیں چڑھنائے سو چڑھ جائے کھارے

ایس ویلے

وت کیہڑی رات دے لارے

راتیں دھمن پئیاں

وِرلے وِرلے تارے بھلیو ایس ویلے

وت کیہڑی رات دے لارے

راتیں مگھن پئیاں

دینہہ ویلے اوہ ٹھرسی

جیں سُوہے نہیں سنگھارے

بھلیو ایس ویلے

چیٹُو: ایہہ تُوں اُپر نہ گایا مائی دَھمیئے

کمّی: ایہہ کھارا ہور اوہ ہور

چیٹُو: متے ایسے کھارے نوں روندیاں ہون پُھپِھیاں ماسِیاں ساڈِیاں

کمّی: ایہہ تُوں پتہ کر وئی (اُٹھی اے) میں پوا آواں تِیپھے نوں ٹوپ ہُدارا پھراجے دی ہٹیوں- اوہ سگُّو مگر نہ نِکل پوے پیسے کھوہن لئی-

چیٹُو: یاں کیس کرا دیوے اوہدے تے

کمّی: آہو وئی- لیڈر جو ہویا- کوئی پتہ اے اوہدا؟

چیٹُو: (اُٹھیا اے) میں چل کے نقشہ بناوناں فِلم دا- لمّا کم اے-

کمّی: پڑھائی نہیں کرنی؟

چیٹُو: کرنی اے اوہ وی

کمّی: جِنی لوڑ پوے؟

چیٹُو: تِیپھے دے ٹوپ لئی ہُدار جِنّی-

(دوئے نِکل گئے نیں آر پار)