بیان: مُنشی عبدالطیف کاشف،مولوی فاضل،
گیانی رتن سِنگھ، حافظ روشن دِین رَوشی
1
روشن دِین ہا نام سرکار دِتا
روشی روشی ہم عصر چُھکریٹ1 آکھے
پنجاں ورھیاں دے حفظ قران کیتا
ساڈیاں ہتھاں وِچ سمجھو جوان ہویائے
طبع روشن آہی
پُشتیں دست حضور پرنُور جو ہا
فقہ فلسفہ طِب حدیث ہِندسہ
تفسیر منطق مقامات قرأت
اُٹھ ٹوک کرے عالم ہون پَچّی
بددُعا تے ہویا ہوائی فائر کتوں آن لگا
تیل سُکیا اکھ دیاں دِیویاں دا
بُھونڈ ہوس دا اندروں لڑن لگا
ایدھر ہتھ مارے اودھر پَیر مارے
طِفل بہن تاں دُبر انگشت کرے
بہن دُختراں فُرج پستان ٹوہے
تاڑ مِشنری گِرجے نِشست دِتی
مہنگے شیشے ولائتی اکھ لائی
سوہلےیسوع مسیح دے جوڑ گاوے
نُطق سَپ دی پِھرے افرنگ بولی
اِک دِن چنڈ کھادی کِسے میم کولوں
عینک اوہ جا پئی ڈَھٹھا آن سڑکے
چایا باہمناں
دُھونیاں پاٹھ شالے، بھجن گاون لگا
گھوٹ شاستر پنڈت روشن لال شرما
دیوِیاں چرن مَلن
ختنہ نشر ہویا
کالا مُونہہ کھڑاوں نے کنڈ لاسی
جاتی مصلحت ہو جاؤ مفرور مُلکوں
نفس دہریا ہا
دِین دھرم ہا بھیس ہوس پالنے دا
برما چین جپان تبت بُدھ بِھکشُو
برَدَر ہو امریکہ یونان اٹلی
فادر ہو کنعان سوڈان حبشہ
ٹوپی بدل پِھریا روم شام کوہ قاف ہرات کابل
ہِند وڑن لگا
میم چنڈ دے صاحب پچھان پھڑیا
دعوت کالے پانی
میز چُھری کانٹا
ڈڈُو قورمہ کِرلی کباب گنڈو فرنی
ٹنگیا گِٹیوں پینگھ دن رات جُھوٹے
نِکلی نفس ہوا
اُٹھی ہوک اندروں
ایدھروں نِگہ ہوئی اودھر پُشت ابدال آ ہتھ دھریا
جھلک پئی سرکار دیاں جوڑیاں دی
قید معاف ہوئی
سردل چُمی سُو آن دربار در تے
اکھاں وِچ ہُن محض ہے دُھپ چھاں ای
ٹوہ ٹوہ کے حرف بریل پڑھدائے
اللہ جنت نصیب حاجی صالح صاحب دا قول ہے ایہہ
ترک زہر نوں سپ تے کر سکدائے
ترک دہریا دہر نہیں کر سکدا
روٹی لنگروں کھائے دربار سویں
ویکھو لُون حرام نے کیہ لکھیا
(وضو تازہ کرساں
نقل کفر دی کفر خواہ نہیں ہوندی)
‘‘پنڈ پنڈ پھردے منگدے ٹِنڈ بعضے اِک وانگ ڈِپٹی بیٹھن کار اُتے
بیٹھن کار تے ڈِھڈ درکار بدلے جیویں چور بیٹھن راتیں مار اُتے
چڑھیا سَنے خلیفیاں پِیر دَورے جیویں مکڑی فصل بہار اُتے
خاطر چند مُربعیاں بدل قِبلہ رُکوع لاٹ دے ہوئے دربار اُتے’’
محض لکھیا ای نہیں نعَوذ باللہ
جلسیاں وِچ پڑھوا تشہیر کیتائے
وارث شاہ نے ایویں نہیں آکھیا
سیّد پِیر سی اوہ
‘‘جیہڑے تھال چوں کھان اوتھے بَول بیٹھن ایہو مرض ہے حق دیاں باغیاں نوں’’
اجکل جیل جے پھیر،
پاکستان بنیائے
ہَفت رنگ سانھا ایدھر آوندیاں سار ہشیار ہویائے
بیگمات نوں قرأت کراوندے نے زانو لمس لایائے
سیاسی قید اے عام ایہا لوک جانے
اصل راز اخبار ہے محرماں نوں
2
ہِکا گلی آہی
روشی درس پڑھیا میں پاٹھ کڑھیا
گَوساں ڈُومنی دے تکیئے رات مِلنا
مینوں رتّا سِنگھاڑا اوہ آکھدی آہی
روشن دان ایہنوں
قرأت کِیرتن گوساں نے ہِک کرنے
ساری ساری رات گاونا
راگ وِدیا نال اساں اوہا کرنی وارث شاہ والی
قید رُت دی نہ کوئی پہر پہرہ
چھیڑ کاہنڑے اساں کلیان کرنے
دیپک نال ملہار سوال دینی
گَوساں سگن کیتا
سُوٹا مینوں لوایا تے گُھٹ روشی
اساں آکھیا واج بے دید ہویائے
ہور سگن کیتا سِگٹ توڑ دِتے بوتل روڑھ دِتی
شبد میں وکیا روشی بانگ وکیا
گَوساں اکھیا اُٹھو جاؤ ریل پھڑو
پِھر ٹُر ویکھو جہان کیہ نواں آہندائے
اسیں آ لہور کولہ بھرن لگے
کوئی دیسی انگریز اوہ گارڈ آہا
ڈبے مال دے نال بہال لینا، ساتھوں گاؤن سُننے
گلاں گلاں وِچ اپنا بھیت دینا
‘‘تُسیں وِیر جی کیہڑے خیال دے او
کولا پھک تُسیں انجن آپ ہوئے
آپ ہو ڈَبے
جُھگا اپنا لُٹیا ڈھو پئے منڈیاں وِچ لاہو
سُتے او جاگدے او
تہانوں دھاڑ دی مار منظور کیوں اے؟
اسیں جی آں کِھلرے تھاؤں تھائیں
جوڑ جوڑئیے نہ؟
ٹھگ راج دی دھون مروڑئیے نہ؟’’
گلاں گلاں وِچ ویروا کری آونا
کِتھوں مُول منافع ایہہ آوندا اے
کاروبار سرکار کیویں چلدے نیں
کیویں اُٹھیا لوک بہالدے نیں راج کاج والے
کیہ ہے دِین دُنیا
پتّی پِیر پروہت دی وِچ کیہ اے
ہوندی آئی اے جو ہوئی جاندی اے کیوں،
پھیر میں روشی شہرو شہر وگے
اپنے جیہیاں دے نال رَلے
دِن ہور سانوں رات ہور ہوئی
پکے متے
ہوئی پھڑو پھڑی
کابل نکل گیم ککّے پنج پرچاردا سُدھ گیانی
بابے غدری ملے
اکھے جا تُرکی سِکھ فوج دا کم مسلمان ہو کے
اوتھوں جرمنی گیا
کِتوں راہ لبھے کِتوں جوڑ جُڑے
ڈیرہ غدریاں دا تدوں اوتھاں وی ہا
روس پوہتا
کُھلی بند کتاب اُتھاں ہور پڑھی
کابل پرت پشوروں لہور آن سُنیا
پُرانے نالدے میانے مِرکھائی چائی
روشی کالے پانی
سانجھ ستیا دے اُتھاں گیت گنویں
پَیر پَیر تے بُھکھ ہڑتال کرے سِرڑ کُھل دا ونڈیوس بَدھیاں نوں
لہور جیل ساڈا مُڑ میل ہویا
دُوجی لام لگی
چُھٹ جیل توں اساں بمبئی پوہتے
پنجاں بولیاں وِچ روشی پائے پرچے
گاون جوڑ سُنائے نویں عاشقی دے مِلّو مِلّ پِھر کے
آئے دُور دُراڈیاں وستیاں تِھیں
رَلےیار جیوں ایہا اُڈیک آہی،
سَو ورھیاں مگروں
ایتکاں غدر سمندریں آن لگا
مِلّاں بند ہوئیاں میلے سڑک لگے،
نَوں تار وپار دی ڈور بدّھے
پا پیچ تارے لگے سیاس گُڈے جَھپ کھان لگے،
پِنّا بنھ کے رُخصتی لئی گورے
امبرسر میں، روشی لہور گیا
3
سچ سُنی جے پیاریو کتھا
میرےیار جو رتن سردار کیتی
مُنشی کاشف تے بِیتی وی کُوڑ نہیں جے،
ٹوہن سَردائے ہماتڑاں انھیاں نوں
نَین پوٹیاں وِچ لہہ ویکھدے نیں،
لُور لُور اے نُور
جِلد سازیاں کُتب فروشیاں نیں
پڑدے پوشیاں نیں
دڑ وٹدائے چاننا جیہڑے ویلے
لوئی لاہ ہنیر تاں بولدا اے،
اکھیں ویہندیاں کولوں دی لنگھدے جاؤ
سبھ سبھیار جاپے
ہتھ پھیریاں ہتھ سبب لگدائے
جیہڑا دِسے ناہیں ہتھ رب لگدائے،
رَتُو جِگر نے چھیڑی اے کیہ کرئیے
گل پوری تے ہوندی جے پُور ہویاں
بیڑی چڑھو تے بھاویں تندور لگو،
مُنشی کاشف دے پڑھے دربار دھاگے
اُنے اساں نہ ہو اُچھاڑ چڑھے
خورے دہرئیے ہاں
نہیں دیہرئیے1 ہاں
زہر زبر دا فرق تے ہو ویندائے عِلم والیاں تے عِلموں واہنیاں وِچ
دیہہ میر فقیر دی دیہہ ای نہیں؟
اوہ ننگ گُجھی اوہ پشاک رُجھی
چِھلتر رُکھ ہی نہیں؟
نہیں ایہہ کھیہہ ہی اگ؟
نہیں ایہہ نین پران ہی ازل ابد؟
مُنشی کاشف نوں کشف عطا ہویا
اوسے گھروں ای سانوں ایہہ ٹوہ جُڑ گئی
کوڑا پھولدیاں نوں
لگے کر پیریں ڈیلے ست رنگے
چُھتا سچ ہتھاں کُوڑ رولدیاں نوں
جی جی وِچ ہے بھیت بس دُوج دا ہی
ہر ہر وِچ اپنا گھر کر کے دُوج پئی جہان تے راج کرے
جیہڑی گھر چھوڑے سوئی کاج کرے
جاؤ سجاکھیو
پُور پُورو
انّھا پیا بجُھارتاں پاؤندا جے کم نہ کار جوگا
1- چُھکریٹ: چھوکرے (اکٹھ)
دیہرئیے: سریر وان، جِسم والے (دیہری: دیہہ، سریر)-