فرید بھنڈار

(نَیں دی کندھی- ستھی تے وِیرو آئیاں نیں -)

وِیرو:   کیہ کرنائے ہُن ایتھے اساں -

ستھی:  کُجھ نہیں - ضروری اے کُجھ کرنا؟

وِیرو:   پھیر وی

ستھی:  پِھرن دے پھیر نوں -

(نَیں وِچ لپھ اُگھری اے- بُلھناں آئیاں نیں)

اِک:     ہُن کیہ ہوسی-

دوئی:   ہو گئی اے ہونی-

تریجی: بُلھڑ؟

چوتھی:          اوہ بُلھڑ ای نیں، مگرمچھ بنے- اساں نہیں بُلھناں ہُن

اِک:     کون ہاں وت

دوئی:   جو ہاں سو ہاں

تریجی: ہِک گل تاں سمجھ پئی آوندی اے- اساں اوہ بالڑی ہُن نہیں کھانی-

اِک:     کیہ کھانائے

دوئی:   دس نی

تریجی: تُوں دس جیویں تیری سمجھ اے-

دوئی:   اساں تے بس ہُن پانی پینائے-

اِک:     ہا- نی اڑیو- ایہا سِیر ہے- مِٹھا وی کھٹا وی لُونا وی-

دوئی:   اوہ بالڑی تے ہُن وڈیری ہو گئی ہونی اے

(سسّی پرلے گھاٹوں تریندی بُلھناں دے وِچ آن کھلوتی اے-)

تریجی: کون ایں اے اڑئیے-

سسّی:  سدیائے تُساں تے آ گئی آں -

اِک:     ہور ای اے جے اوہا وی اے تاں -

دوئی:   ناں کیہ آ-

سسّی:  سسّی-

تریجی: چڑھدے چن دا اَیر- چن پُور ہووے تاں اسانوں اُتانہہ کریندائے

سسّی:  تہانوں؟

دوئی:   ہاں - اساں بُلھناں نہیں - لپھاں ہو وینیاں -

سسّی:  تُساں بُلھناں نہیں؟ پانی دے جی؟

اِک:     آہو- پانی دے جی ہاں - آپ پانی ہاں -

سسّی:  جرم گوایا جے اپنا؟

دوئی:   جرم گواون ہی جرم مانن ہے

سسّی:  میں کیویں جرم گواواں؟

اِک:     تُوں تے جمدیاں ای گوا دِتا ہا- جام دی دِھی ہوندیاں پانی وِچ ٹِھل پئیوں - پانی تینوں چایا-

سسّی:  ہُن سار پئی تھیندی اے- میں پانی ہاں

ستھی:  گوایا جرم پھیرے وی پاؤندا اے

وِیرو:   مُڑ ہیردا وی ہے تن من نوں

سسّی:  پڑھن پئی تے میں سُنیا دِھی جام دی ہاں - اِک ہُل جیہی اندر لہندی جاپی- دھبیاں دے گھر پلن بج جیہا سہی ہوون لگ پیا-

وِیرو:   ایہہ وی کدے سہی تھیا جو تینوں ماں دے کُچھڑوں لاہ کے نَیں وِچ کیوں وگائیونیں؟

سسّی:  ایہہ ہی سمجھ آوندی ہئی جو جنے دی لوڑ ہئی تخت لئی، جنی دی نہیں -

وِیرو:   سرکاری جوتشی پنڈت وِدیا ناتھ تینوں آدم جام دی بادشاہی لئی منحوس جاتا-

ستھی:  سسئے سدھی گل ای، تینوں قدرت ساریا ای ایس کم لئی ہا-

سسّی:  کیہڑے کم لئی

ستھی:  مل جپھ دی واہ ورتن نوں اُتھلن لئی- جیہدے تے بادشاہیاں امیریاں پئیاں پلدیاں نیں تے خلقت دا تت ست پیا نُچڑدا اے-

وِیرو:   جام دے جوتشی دی گل ایہا ای ہئی-

اِک:     ہاں - تاں ایہو ای روک ہئی سانوں وی قدرت ولوں تینوں نہ کھاون دی-

دوجی:  ایہو گل ہئی- اساں مُکت ہوئیاں اپنی موہ توں - اپنا سار سنجاتا-

تیجی:  پانی دیاں واسناں پانی ہوئیاں

(نِکیاں مچھیاں دی ڈھانی بُلھناں وِچ آ کَھلی اے- ہسدی نچدی)

سسّی:  ویکھو…… ایہناں نوں ڈر نہیں آوندا……

مچھی: تیرے کولوں؟

سسّی:  (بُلھناں ول سینتر) ایہناں کولوں -

دُوجی بُلھن: تینوں کھاون توں ٹلیاں تے ایہناں نوں کھاون توں وی چُھٹ گئیاں - بُھکھ پیاس پانی دی چاس وِچ وٹ گئی-

تیجی:  اِک نِکی جیہی نانہہ کُل نال اِک ہوون دی ہاں بن ورتی-

مچھی: اساں ایہناں سنگ پانی ہوون کھیڈینیاں ہر ویلے-

(گاون، دھمال- کندھی توں وِیرو تے ستھی تے سسّی وی رلیاں نیں)

پانی……

رل تینڈے نال تَیں ہوئیاں

سمجھ آئی تاں جِیون کہانی

پانی……

جرم گواون جرم تھیا

چڑھیا پِچھلا بھرم چُکایا ہو اگیرے سانجھ کرم

رل جو ہونی آنن دا چارا پئیاں کرینیاں

دم دم نالو نال اساں اوہ مانی، سمجھ آئی تاں جِیون کہانی

پانی……

سسّی:  میں کون- اساں ساریاں، ایسے آہر لئی نہیں آئیاں جگ تے؟ کڑیالے بھن کے واہ ورتن دے، اپنا تت ست اُدھار کے پانی تِھیون-

ستھی:  تُدھ جرم ای نہ وٹایا اوس جرم دے پھیر ہیر وِچوں وی نِکل گیوں - ہُن تُوں جام دی وچولی بن کے پانی دے پاندھیاں کنوں کَر اُگراہ کے شاہی خزانے نہیں پاونا- جام دے لوائے باغ وِچ اوہدے پوائے محل وِچ نہیں رہنا- ہُن اپنے پنوں نال پُنیج کے پانی ہوونا اے- ہُن تینوں کیچ وپاریاں بُھلیں نہیں پاونا- نہ اوہناں پُنوں نوں تیرے وِچوں کڈھ کھڑنا اے- ہُن تُوں جگ توں وپار بزار دا کُوڑ مُکا کے کُوڑ گِجھیاں نوں نویں جیون دا ست سِیر چکھاونا اے-

(وِدیا ناتھ، ورمانی، خیر جہاں، جوگی، بھاگو، اَتّا، دھبا چودھری تے اوہدے دوئے پُتر سارے کندھی تے آ گئے نیں، کِھج کھچ وِچ بدھے- وِیرو، سسّی، ستھی، بُلھناں، مچھیاں اوہناں دا رنگ ویکھدیاں نیں -)

خیر جہاں:      دس ورمانی دِھی تُوں مینڈی کِتھاں ونجائی

ورمانی:         دسو پنڈت وِدیا ناتھ جی-

وِدیا ناتھ:        دس اَتّیا- وزیر صاحب تاں پانی وِچ ٹھیل دِتی جیویں حُکم ہا جام صاحب نوں اُپروں - خرچہ پال پڑھائی دا ویاہ پرناہ دا نال ٹوریا-

کِتھے کیتا ای-

بھاگو:  میں دسینی آں سرکار- میں دُدھ اپنے تے پال پڑھائی- خرچہ سارا لگ گیا- ویاہ پرناہ لئی کیہ بچنا ہا-

اَتّا:      نہیں - سچ دسنا ای پَینائے- چودھری صاحب کوں جمع کرا دِتا ہئی جی اساں -

چودھری:       تے اگوں جُھوٹھ متھے کیہڑا لاونا ای مینڈے- میں تے سوچیا ہُن ایہہ بھاگو دی دِھی اے جیں پالی اے- وڈی ہووے- پُتر مینڈا اُڈِیک لئے باراں ورھے- کوئی گل نہیں - اساں ہُن بھاگو دی جائی چُدھرانی بناونی اے-

وڈا پُتر:          میں اُڈِیکیا باراں ورھے- وڈی ہوئی جاں سسّی تاں سنیہا وزیر سرکار دا آیا- حرم وِچ رات رکھاؤ- جیویں رِیت ہے- سرکار جام صاحب کولوں نویں کرا کے تُسیں ویاہو- میں سسّی نوں دسیا- چِٹھی لِکھ اوس مینوں پھڑائی:

حضور جام صاحب- میں تے دِھی آں تہاڈی سرکار- جیہڑی روڑھی تُساں دریا وِچ- ہُن دِھی نال بھوگ کرنا جے منحوس نال تاں میں آ وینی آں -

میں ایہہ چِٹھی وزیر صاحب سرکار توں چوری جام صاحب دے در پوہنچائی-

ورمانی:         چوری توں کیہ پہنچاونی سی اوئے- چور چودھری تاں ویکھو وڈا- سسّی نوں خبر اساں آپ دِتی ہئی- چِٹھی وی اساں لکھوا سرکارے کھڑی آہی- سنبھال تخت دی کم ہا جیہدا اوسے کیتا-

خیر جہاں:      دِھی مینڈی کِتھے ای دھوبی چودھریا-

چودھری:       حضور ملکہ سلامت، دھوبی اساں دربار دے ہاں ست پُشتی- ایسے پاروں چودھری اکھوانے ہاں - دِھی تے میں ویاہنی ہئی بھاگو دی- جیہڑے ویلے اوہ وت تہاڈی شہزادی تھی گئی تاں اساں اپنی جات گواندے اوہنوں ہتھ لا کے- حضور وزیر صاحب سرکار شہزادی نوں ٹھیکہ دِتا گھاٹ دا- محل پوا رکھایا اوتھے-

خیر جہاں:      دس ورمانی کِتھے ای محل-

ورمانی:         حضور ٹھیک پیا آہندا اے دھبا چودھری-

چودھری:       حضور ملکہ سلامت- وزیر صاحب سرکار نے ساک وی اوہدا کرا دِتا ہا کیچ دے شہزادے پُنوں نال- شہزادہ اوس محل وِچ انوا دِتا ہا- کاغذاں وِچ اوہ دِھی تے آہی اَتّے دی، سو محل دے پہرے تے اَتّے نوں ای بٹھایا

اَتّا:      سچ دسنا ای پینا اے- سچ دی گھڑی جو آئی جاپدی اے- پُنوں نوں جیہڑیاں کروانی وپاریاں ایتھے آندا ہا اوہناں نوں پُنوں وت کیں پھڑایا کیچ کھڑن لئی-

چودھری:       میرے متھے توں لاونا ایں پیا ایہہ ساری کہ سرکار وزیر صاحب دے-

اَتّا:      (اُرے آ کے- کھلوتیاں سُنیئراں کول-) کیہ کرئیے- سچ آکھیئے تاں تھینے آں اوہ جو ہاں، کرنہار- سچ نہ آکھیئے تاں جان تاں بچ ویندی اے…… پر…… پر…… اوہ…… اپنی نہیں رہندی-

(اَتّا سوچدا اگیرے سریا اے- بھاگو نال آ رلی اے- پِچھوں ہور سارے ٹُر گئے نیں - کندھی تے وت دھمال پئی اے- بھاگو تُرت رل گئی اے دھمالیں - اوڑک اَتّا وی-)

اساں ہاں پانی

اپنی کریندِیاں آپ کہانی،

موکھ جو دھرتی سوئی انبر

کدے ہاں گھنیئر کدے سمندر

نِت نوِیں کر پارو آر سُنانی،

تخت نہ جام اساکوں پوہے

لکھ لہریں ہِک ہوون سوہے

کنی کنی اساں ایہا مام نِبھانی

مال منال اُپاون کیتے

دھرو دھگان اُگاون کیتے

ہو وران ست ستیا نہیں ونجانی

اساں ہاں پانی

اپنی کریندِیاں آپ کہانی

(اوہلا)

موکھ: آزادی، کُھل، چُھٹکارا، لبریشن-

مام: 1) رمز، 2) گُجھی سکت نمانیاں دی-

منال: جائداد، دھن بناون دے وسیلے-

وران: اوپرِیاں، بگانِیاں -