فرید بھنڈار

فریدا کالیں جِنہیں نہ راویا دَھولیں راوَے کوء

کر سائیں سِیوں پِرہڑی رنگ نویلا ہوء

سِر کالے ہوندیاں جیہناں (اپنا سائیں) نہ راوِیا، دھولیاں سِراں نال کیویں راونا ہے اوہناں - چِٹیاں سِراں نال کون کریندا اے ایہہ کم- ایہو ارتھ کیتے جاندے نیں دوہڑے دی پہلی سطر دے تے ایہناں نال دُوجی سطر نوں جوڑیا جاندا اے- جوانی ویلے ای پیار پا سائیں نال- بُڈھے وارے مُکدی عُمرے کیویں کریسیں - (جوانی وِچ دُنیا داری ہنڈا کے بُڈھیپے وِچ ای عبادتاں وِچ جُٹدے نیں بوہتے، چیتیوں دوس دُھوان لئی-) پر دوہڑا جاپدا اے اِک ہور کھلاروِیں گل پیا کریندا اے متے-

فرید دے ویلے (تیرھویں صدی عیسوی) کالا رنگ نِیچ ہوون دا نشان بن چُکیا اے- تے اِتھاویں کالے باہروں آئے چِٹیاں تُرکاں پٹھاناں دے ادِھین ہو کے اپنی کیتی اوہناں اگے پئے دھریندے نیں - ایہناں اِتھاویاں دے اندر، باہروں آئے چِٹیاں دی وڈیائی نوں قُدرتی من کے اوہناں ورگا ہوون دی تَس دُھکھی پئی اے- اپنے کالے ہوون (نیچ ہوون) توں چُھٹکارا پاون لئی اوہ چِٹیاں حاکماں دی رہریت اپناون لگ پئے نیں - اپنا پِچھا باہر نال جوڑن دا جتن وی کریندے نیں پئے-

دوہڑا اوہناں نُوں چِتاوندا اے پیا، بَھلیو کالا ہوون تُہاڈی گھاٹ نہیں، ایہہ تُہاڈی سکت دا تُہاڈی مام دا نشان اے- تُہاڈی کرنی دے سِر تے ایہہ جِیون پیا ٹُردا اے- ایہہ چِٹی حاکمی وی تُہاڈی کرنی اُتے سوار ہوون پاروں ای بنی اے- تُسیں اپنی ایس نِت جوان ستیا نُوں دھیاؤ- اوہنوں اپنا تت ست من کے اوہدے نال پیار کرو- اوہ تُہاڈی سائِیں ہے تُہاڈی راکھی کرنہار، تُہاڈا شَوہ- اوہ''سائی''وی اے- برابری، اِکائی- ایہو تُہانوں اُدھار سکدی اے غیر دی دبَلّ کنوں - اِک نویلی رہریت دا رنگ لا سکدی اے ایس جہان تے-

جیہڑے اپنے تت ست دی سکت بُھلا کے اوہدی دِتی ویہر تے نابری تیاگ کے دھول ہو حاکمی وِچ رلن دی تانگھ وِچ بجَھ گئے اوہناں کیہڑا شوہ راونا اے- ہُن تے حاکمی ہی اوہناں دا شوہ اے-

کالا رنگ مَلّ راج دی ویہر تے نابری دا نشان تے چروکنا بن چُکیا ہا، فرید دے ویلے توں ڈھیر پہلوں - ایسے سار ایہہ دوہڑا ساریا- کالا رنگ ناہی اے مَلّ دی- ایسے ناہی وِچوں ای لال رنگ دی نویلی آہی نِکلی اے جیہنے ویلا نواں کر دینا اے-

سو فرید دے ویلے سُرت دے دو دھارے نیں - اِک مَلّ راج دی منِیج دا- ایہدے بھانے ویلے دا ٹورا وی کالے توں دھولے ول اے- تے دُوجا مَلّ دی ناہی دا- ایس دھارے وِچ ایہہ سنجان ہے جو ویلے دا ٹورا قُدرتی نہیں بندیکی کرت اے تے بندیکی کرنی ای ایہنوں پلٹا وی سکدی اے- ایہہ دوئے دھارے اجے وی وار دے انگ نیں - تے کالے دھولے رنگاں نال ایہناں دا لاگ وی ہے اجے- ایتھے وار اِک نِکی جیہی جھات پئی منگدی اے آؤ پا ویکھئے (جھات جھات ای اے دُوروں - ویروا نہیں - دو چار سَینتراں ای نیں وار ورتی ول)-

منس جُون پُنگری تے افریقہ وِچ کالا رنگ دھار کے- ایہہ رُت دی دین آہی- منس جُون اوتھوں نِکلی، ایشیا یورپ وِچ پسری تے رُت بھیت پاروں جُگاں وِچ بُھوری بگی تھیندی گئی- اَن دی اُپج دے ڈنگ ٹپاؤ آہر حدوں ودھن تے سنبھن دے وسیلے وی بندے گئے تے کم ونڈ دے پکیاں ہوون پاروں منس جُون کرنہاراں تے سانبھن ہاراں وِچ ونڈیج کے میل بند ہوندی گئی- بُھوریاں بگِیاں جُوہاں وِچ ایہہ ورتارا اُسریا تے اُتھاویاں بھارُو میلاں والیاں اوتھوں نِکل کے کالیاں جُوہاں اُتے دھاڑاں چاڑھیاں تے اُتھاویاں کرنہاراں کنوں اوہناں دی کیتی کھوہ کے اپنا ادِھین کیتا- کالا رنگ ہِینتا تے اَرَکھ دا نشان تھی گیا تے بگا سُنہرا سکت تران دا- ڈَھگا جیہڑا اِک سِنگ تے دھرتی چائی کھلوتا اے اوہ وی دَھول ہویا- بگا سُنہرا اکرت رُپا سونا کرت وند کالے پتھر لوہے دا مالک تھی گیا- مالکی دے مکان دھولر ہو گئے- وائٹ ہاؤس تے تاج محل- کال کوٹھڑی قید تے موت دا ڈیرا-

ایہہ وار ہند سندھ تے وی ورتی- ٹھنڈیاں جُوہاں دے سوکیوں اُکّے بگے واہری آریا بن کے ایتھے آ چڑھے- اِتھاوِیں کالی وسوں آپ وی کرنہاراں تے سانبھن ہاراں وِچ ونڈیجی پئی آہی- سو آریا واہری سوکھے ای اوہدے سِر تے سوار تھئے- کالی وسوں دی ویہر نوں پسماون کیتے اوہدیاں سُکھالیاں میلاں نُوں نال ملاونا پیا تے ماڑیاں کرنہار میلاں دی کرنی نُوں جاتی بند کر کے اوہناں نُوں آواگون دھرم راہیں کِیل دِتا گیا- کالے رنگ دا ویہرُو نابر ڈنگ کالے رنگ نُوں مذہب دی رِیت دا انگ بنا کے کڈھ دِتا گیا- کرشن (کالا) اَوتار تھیا- کرشن کہانی ویکھو- متھرا دی حاکم ٹابری دی آپسی کھیہہ کھہیڑ پاروں اِک تخت تانگھی اوہناں وِچوں اُٹھیا- اوس حاضر راجے نُوں مروا اوہدی نر اولاد وی مار چھڈی- اِک کُچھڑ دا بال ماڑیاں کرنہاراں دودھیاں اپنی جُوہ وِچ لُکا پالیا- وڈیرا ہویا تے ساری دودھی ٹابری دِیاں ناراں اوہدیاں عاشق بن گئیاں - ویلے نال ایہہ مُڑ اپنے وڈکیاں دے تخت تے بہہ گیا- کرشن اَوتار دا کالا رنگ پُجیون جوگ ہویا- کالی نار تے ڈھیر پہلوں دیوی ہو پئی پُجیوندی آہی- ایہدی مورتی نشان آہی کالی نار ستیا دا-

نار دی ستیا جدوکی نر پردھانی دی ادھین کر دِتی گئی، تدوکی ہی کال جیہڑی ویلا آہی، نر پردھان راج دے سارے اُسرَگّے ڈھا ڈھیری کرن تے تُلی بیٹھی اے لوک ریت دی وار کاری وِچ- ویلے دا ناں کال وی متے مُڈھوں نار نے ای رکھیا ہووے، کیونجو ویلے دے سرن نُوں پَوند نار ای سیاتا ہوسی اپنی کیتی واپری وِچ-

فارسی دا لاگ ہِند سِندھ دیاں بولیاں نال پُرانا ہے- پر ویلے نال ایہہ حاکمی دی ورتوں دے ڈھائے وی چڑھی- فارسی وِچ کال وِنگ ہے، کچ وی تے ہار وی- بُڈھا کالَم ہے تے بیوہ کالُم-

جدوں افریقہ ایشیا دے بھوئیں وال ورتارے تے یورپ دے راس وال ورتارے دی داب ہیٹھ آیا تے اُتھاویں ماڑے اَن وستروں وانجے گئے تاں اوتھوں غلام بن باہر جاون لئی خلقت حاضر آہی- ایشیا وِچ بھوئیں والی سِر کھلوتیاں اُموی تے عباسی بادشاہیاں وِچ کالیاں غلاماں دی بھرتی افریقہ توں ہوندی آئی- امریکہ وِچ یورپی گوری آباد کاری دے کرنہار افریقہ دے کالے ای آہے، دھکے نال گھیر جہازاں تے بہائے- کالیاں (تے ماڑیاں کرنہاراں) دی ایہہ چِرکالی دبِیج تے لُٹیج ای سوما بنی اوہناں دی ویہر تے نابری دا-

فریدی دوہڑے وِچ کال جگت ماڑیاں دی مام ہے- اوہدا دِتا ویلا ای اوہناں دی جُڑت دا ویلا ہے، لِو لِین ہو اپنے تت ست (شوہ) نُوں راون دا مانن دا ویلا- راون رامن ہے، اِک مِک ہو بھوگن- ایہہ سانجھا تت ست ای سائیں ہے، راکھا اوہناں دا- کیونجو ایہہ سائی ہے، برابری، اِکائی- ایہو کر (کرنی) ہو کے اوہناں نُوں پِرہڑی دیندا ہے- ایہہ پِرہڑی ون ونڈ جاتی بندی دی پکڑ توں باہرا رنگ لاوندی ہے-

دوہڑا وار دا ویروا وی چِتاوندا اے تے سدّا وی دیندا اے ماڑیاں نُوں جُڑ کے نویکلی ان ورتی وسوں وساون دا-