فرید بھنڈار

مُغلاں ویلے پنڈ گراواں وِچ گاون وجاون والے وڈیریاں بھوئیں وال گھراں دے کمی ہوندے آہے- ہوراں کمیاں ہار ایہناں ڈوم مراسیاں دا لاگ وی جدی پُشتی ہونا- بھوئیں وال ججماناں دے نال ڈوم مراسیاں دیاں وی پیڑھیاں ٹُرنیاں- دینہہ دیہار ایہناں ججماناں دے ریتل سوہلے جَس تے واراں گاونیاں- آپنیاں وڈکیاں دے جوڑے بول اوہناں دیاں دسیاں سُراں تالاں وِچ الاونے- نویں پیڑھی دا بیان آپ جوڑ گنڈھنا- مرن پرن تے وی ایہناں وڈکیاں دے جوڑے رسم رِیت دے گاون سُناونے- رِیت سیانے ہوون پاروں ڈوم مراسی ججمانان دے اصلوں نیڑے ہوندے آہے- ساک سبندھ وِچ ایہناں ای ججماناں ولوں ویکھ پرکھ کرنی تے گل ٹورنی- ہور باریک کاجاں وِچ سُنیہے پتر دا کم وی ایہناں کرنا- زنانے وِچ سگھڑ مراسناں ای چُدھرانیاں دے گُجھے کم نبیڑنے تے بھیت سنبھالنے- واڈھیاں اُتے ہوراں سیپیاں وانگ ڈوم مراسیاں نوں بدھا ان وی ڈِھینا تے دینہہ دیہار اُتے، مرن پرن اُتے ریتل لاگ وی جُڑنا- ہر ویلے دی نیڑ پاروں جوٹھا لتھا تے لبھنا ای کدیں کدائیں انعام وی لبھ جانا- پر ہر ویلے دی نیڑ کدیں مہنگی وی پے ونجنی تے سائیاں کدے نکی موٹی گل توں مونہہ وٹ بہنا تے بعضے ویلے پولے وی کڈھ مارنے-

مالکی وال ججمان ہوراں کمیاں وانگ سگوں ہوراں کمیاں نالوں ودھ ڈوم مراسیاں نوں گھر دے بندے آکھدے آہے- پر ہوراں کمیاں وانگ ای اوہناں نوں پُورا بندہ سمجھدے نہ آہے- کمی دی ہستی مالک دی دات آہی، اوہدا جوٹھا لتھا- مالک نال لاگ توں چھٹ کمی دا کسب ہاسوہینا سمجھیا جاندا ہا- اوہدی محنت مالک دی ورتوں توں باہر بے مُلی تے کوجھی آہی- کسبی دا کسب مالک دی سیپوں باجھ اِک میہنا اِک بج ہا- مالک محنتی دی کرت ہنڈاوندا ہا پر کرت وان نوں چگھن جوگ کر کے ای کول رکھدا- ان سبھ توں مہنگی سبھ توں ودھ لوڑیندی وست آہی- سو ان اُپجاو، بھوئیں پانی تے پشواں دے مالک ای وسیب وِچ بھارو آہے- سبھناں محنتیاں دی محنت دا مُل مالکی والیاں دی سیوا صدقہ ای آہا- ڈوم مراسیاں دی محنت تے کوئی ہنڈن سار وست بن کے ظاہرا دسدی وی نہ آہی- سو مالکاں دی نیڑ ماندیاں وی ڈوم مراسی ہوراں کمیاں سیپیاں کولوں ہولے تے نیویں گِنیندے آہے- مالکاں دی نیڑ پاروں ہوراں کمیاں سیپیاں اوہناں نوں ویہلڑ تے جھولی چک سمجھنا- اوہناں دی سُوجھ نوں وست گھاڑ نال جُڑی نہ ہوون پاروں پھوکی چترائی تے چلاکی سمجھنا- پر کیہ مالک تے کیہ دُوجے کمی، سبھناں دے چِت وِچ کسے اوہلی نکرے ڈوم مراسیاں ولوں اِک گُجھا ڈر وی ہوندا ہا- اِک ان گولیا آدر وی ہوندا آہا- کارن ایہدا وی ایہو آہا جو ڈوم مراسیاں دا کم وست گھاڑ نال جڑیا ہویا نہ ہا-

ڈوم مراسیاں دا کم کم ہے ای کوئی نہ- ایہہ اصلوں کھیڈ اے- جیہنوں وسیبی کم ونڈ تے میل ونڈنے کم بنا کڈھیا اے-

دُھروں خبرے کم کوئی آہا ای نہ- کرن تھیون سبھ کھیڈ ای آہی:

سبھ کھیڈ کھیڈ گھر آوندی

پر جدوں لوڑاں دا بھار تے کھلار ودھیا تے ڈنگ ٹپاون توں ودھ کھاہد اُپاونی سہیڑنی پئی تاں اپاونہار وکھرے ہو گئے تے سانبھن ورتاون ہار وکھرے- سانبھن ورتاونہار مالک تھی گئے تے اپاونہار اوہناں دے بانھے- بانھیاں دی کرنی کھیڈ نہ رہی اوہدے وِچوں من مرضی دا رس نکل گیا تے باندھ دی کڑتن رہ گئی- بانھیاں دی کھیڈ محنت بن گئی، ہڈاں دی پیھ، اوہناں نوں جیوندیاں رکھن والی تے جیوندیاں رکھ کے مارن والی- کھیڈ سکت ہُن نری مالکاں دے لیکھے لگ گئی- بانھیاں لئی کھیڈ کم بن گئی تے مالکاں دا کم کھیڈن ہو گیا- پر کھیڈ مالک وی نہ سکے- بانھیاں نوں بنھی رکھن کم تے لائی رکھن آپ اِک کرڑاکم آہا، جیہنے مالکاں دے چِت وِچ کھار، چنتا، مکر، کرودھ تے ہینکڑ دیاں ڈونگھیاں لیہاں کڈھیاں- ایہناں لیہاں توں باہر نکلن اوہناں دے وس نہ رہیا- اوہناں دی بے انت کُھل بے انت باندھ بن گئی- سواد سدا بے سوادا تھی گیا-

کھیڈ پھل ہے سانجھ دا، سانجھ دے بھرواس دا سبھ دے اِک ورگے ہوون دا، اِک مِک ہوون دا، ہر وِچ ہر دے واس دا- بندہ میلاں وِچ ونڈیجیا تے آپو آپنے لاہے پاروں جنی کھنی اِک دُوجے نالوں اصلوں نِکھڑ گئی- ہر ہر کنوں اوبھڑ تھی گیا تے کھیڈ سکت سُک گئی- جیون پھوک ہو گیا- ہُن کھیڈ لفظ دا مطلب ہور ہویا- کھیڈ اوہ ہوئی جیہڑی کم نہ ہووے- جیہدے نال کوئی ورتن وان وست نہ اُپجے- اِنج سمجھو بئی جیون آہر دی جمی جائی جیون آہرنال دُھروں ویاہی کھیڈ سکت جیون آہر نوں طلاق کے نویکلی ہو کھلوتی- کم دی سوکن کم دی شریک- ہُن کھیڈ دا مُول ہو گیا بندے نوں کم کولوں ہٹاون، اِک نکمی ان اُپجاو رُجھ وِچ لاون- کم کامیاں کمیاں نوں بنھدا ہا، اوہناں دی آپنی کیتی نوں اوہناں کولوں اوپریاں کرنیدا ہا- اوہناں دی آپنی کیتی اوہناں دے سر تے ای آن تُلدی آہی اوہناں نوں بنھی رکھن لئی- کامے دی محنت ای اوہدی وَیرن تھی گئی- سو اوس آپنے بچا لئی کھیڈ دے دَسے نکم دا لَڑ پھڑیا- واج دی کھیڈ وی کامیاں دا نکم آہا- اجیہیاں واجاں جیہڑیاں کسے کم نہیں آوندیاں بندے دے اندروں سانجھ دے سُتے سواد ہلوندیاں آہیاں- اوہدے اندر بھرواس دے گواچے سُکھ دا دا چیتا جاگ پینا- اوہنوں اچنبھا لگنا- ایہناں نکمیاں واجاں دی کھیڈ نوں کامے کُھل سنیہا جاتا- آپنی مکدی ہستی دا دارو، آپنے رب دا الاءِ-

پر وسیب وِچ کم دی باندھ ای رب آہی- کم نوں اصلوں تج کے ٹُکر کتھوں جُڑدا- سو کامیاں آپنیاں ہتھاں پیراں نوں کم دی باندھ وِچ جوڑی رکھیا تے نالو نال نکمیاں واجاں دی کھیڈ راہیں آپنے چِت وِچ کُھل سواد دا دُھوں وی دُھکھائی رکھیا- اوہناں باراں بیلیاں وِچ مالکاں دے مال نوں ونجھلیاں دی چھوہ نال چاریا- چرخیاں دیاں جگراتیاں وِچ سُراں دیاں پُونیاں کتیاں- سیپ دی گھاڑ دے کھڑ کار نوں سُر سواد تے تال وِچوں لنگھایا- کیتی دا پھل سانبھن والے جیہناں کھیڈوں وجوگے کم دی باندھ نوں وسیب وِچ رب بنا کے ٹھوکیا آہا، کامیاں دے ایس گُجھے کُھل الیر کولوں ڈرے- اوہناں گاون وجاون نوں شیطانی فعل آکھ کے بھنڈیا- کامے کامیاں آپ وی آپنے اندرلی ایس رب دی واج کولوں کدیں کدائیں ترٹھ کے ایہدے تے شک پیا کیتا متے ایہہ ساڈا رزق کُھہاوے-

ہولی ہولی مالکاں نوں کامیاں دی ایس کُھل دا راہ مارن دا داء سجھیا- اوہناں نکم نوں کم بناون دا اپرالا کیتا- اوہناں گاون وجاون دا مُل پا دِتا- سُر والیاں نوں ونجھلیاں ڈھولاں والیاں وجریاں نوں چُن کے آکھیا ایہو تہاڈا کم ہے، ایہو تہاڈی سیپ ہے- تسیں ایہو کسب کماؤ تے ایہنوں ساڈی چودھر وڈیاون لئی لوکائی اگے ساڈی ساکھ بناون لئی ورتو- وجریاں جاتا نالے حج نالے ونج- نالے آپنا کُھل سواد مانساں تے نالے مالکاں دا گھر پُورا کر کے رِزق ولوں نچنت ہو ونجساں- ایہہ نہ جاتو نیں بئی گاون وجاون کُھل سواد تے دیندا آہا کھیڈ ہوون پاروں، مالکاں دی وگار دا توڑ ہوون پاروں- ہُن جد گاون وجاون مالکاں دا دِتا کم بن گیا، مالکاں دی غلامی دا وسیلہ بن گیا تاں اوہدے وِچوں وی کُھل سواد اُڈ گیا تے اوہدی تھاں اوہو باندھ مجبوری دی کُڑتن آگئی-

ہولی ہولی گاون وجاون دا کسب مالکی رِیت دا انگ بن گیا- کسبی گُنی مالکی دا گہنا بن گئے- جیڈا وڈیرا مالک دا کھلار ہونا اوہنوں اوسے میچ دے کسبیاں نوں بوہے بہاون دی لوڑ ہونی- چودھریاں دیاں ڈیریاں توں چونویں کسبی شاہی منصب داراں امیراں دیاں حویلیاں وِچ پُجے- اوتھوں جیہڑے بادشاہ دی نظرے چڑھے اوہ شاہی دربارے ونج سجے- آہو، سجے- کیونجے شاہی دی پُوری بنتر ای سجاوٹ تے وکھاوے سِر آہی- طاقت دا، دولت دا، سوہن دا گُن دا وکھاوا- ایسے وکھاوے راہیں خلقت دیاں دلاں وِچ بادشاہی دا رعب تے آدر جمدا ہا- گاون وجاون والیاں سجاوٹی درباری بانے پا کے پُھمناں تکمیاں نال جُسہ سجا کے نوکری تے حاضر ہوونا- اٹھے پہر بادشاہ ملکہ دیاں روز دیاں رُجھاں نال پھبدا سنگیت چھوہنا، موسم تے ویلے نال ٹُھکدا- بادشاہ دی آوا جاوی نوں نقاریاں اُتے ون سونے ٹھیکیاں راہیں ہوکنا- نِت چلدیاں رسماں ریتاں نال سجدا سنگیت جوڑ کے ہر ویلے دی شاہی پرو ہنچاری وی بھگتاونی شاہی کنیزاں دی سکھلائی وی کرنی، بادشاہزادیاں نوں گُن دیاں رمزاں دا جانو کرنا- رسم رِیت دا لاگ وی لینا، انعاماں نال گھر وی بھرنے، بعضے ویلے جگیراں تے مافیاں وی ڈِھینیاں تے لم سلمے خطاب وی- گائیکاں وجنتریاں شاہی امیراں والی رہت ہنڈاونی-

شاہی نوکری وِچ ناں ناواں تے ڈھیر آہا تے ٹوہر وی گھنی- پر نال ای ات دی چنتا تے کھار وی آہی- ہر ویلے ساز تے واج نوں سان تے لا کے تیار رکھنا پوندا ہا، ویہار دے بدھے آہراں لئی وی تے دُوجیاں کسبیاں نال بِھڑن لئی وی- شاہی گنی تاں ای آپنی تھاں تے رہ سکدا ہا جے اوہدے ساہویں اوہدے جیہا کوئی ہور نہ اُٹھے، کیونجو نوکر دی ہار مالک دی ہار آہی- شاہی گائیکاں وجنتریاں نوں ہر ویلے پِڑ وِچ لہن دی تیاری رکھنی پوندی آہی- ہر ویلے نویاں پُرانیاں شریکاں دا دھڑکا رہندا ہا- (شاہی ہاتھیاں پہلواناں شاعراں تے سنگیت کاراں دا اِکو رُولا آہا)- نوکری دی سانبھ واستے کسب دی سانبھ کرنی پوندی آہی- سُر تے لے وِچ ، واج تے ساز دی تیاری وِچ ات باریک کاڈھاں کڈھن دا جتن کیتا جاندا ہا تے ایہناں کاڈھاں نوں بھیت بنا کے شریکاں کولوں لُکایا ویندا ہا- شریکاں کولوں کیہ آپنی اولاد دیاں راساں ہتھ وِچ رکھن واستے اوہناں نوں وی ایہو دسیا ویندا ہا بئی پُترو اجے لکھ داء دسن والے ہِن سو اکھاں نیویاں ای رکھو- شاگردی اول تے گھروں باہر کڈھی ای نہ جاندی ہئی- جے بگانے پُتر کھیہڑے ای پے جاون تاں اوہناں نوں ساری عمر لئی غلامی کرنی پوندی آہی- نِکی جیہی گل پُچھن لئی ورھیاں بدھی پانی بھرنے تے بالن ڈھونے پوندے آہن-

نوکری دے پواڑے نے کسبی نوں کرڑی دُبدھا وِچ جکڑ دِتا- کسب وکھاون ای اوہدا رِزق ہا پر کسب وکھاون وِچ ای رِزق دے کُھسن دا دھڑکا ہا- سو وکھاون اِک رنگ دا لُکاون بن گیا- ایس دُبدھا نوں ویہار من کے ہنڈاون والے ات پرتدار تے چتر تھی جانے- پر دُبدھا دے شکنجے وِچ سوڑے پین والیاں وِچ اِک کمل جیہا آ وینا- کوئی وِرلے اجیہے وی ہونے جیہناں نوکری دے ویہاروں ای مُونہہ موڑ کے فقیر ہو وینا، وڈکیاں دی واریاں بدھی باریک کاڈھاں دی کھٹی پلے بنھ کے نتانیاں نمانیاں وِچ جا رلنا، آپنے گُن نوں مُڑ اوہناں دی کھیڈ سکت نال جوڑنا- کسبی دا کم مُڑ کھیڈ بننا تے اوس کامیاں نال کھیڈ سانجھ راہیں مُڑ کھل سواد چکھنا- اجیہیاں ویہار نابر گُن واناں دا ویہار نابر شاعراں نال جوڑ جُڑنا، نانکاں نوں مردانے رَلنے- مادھو لال حسین تے بُلھے شاہ دی، سچل تے لطیف دی شاعری سنگیت بن کے باراں تے بزاراں وِچ ہُلنی-

گھڑیالی دیو نکال نی

اج پی گھر آیا لال نی

انہد وا جا وجے شہانہ

مطرب سگھڑا تان ترانہ

بُھلا صوم صلات دوگانہ

مدھ پیالہ دھن کلال نی

انہد اوہ واج اے جیہڑی وچھڑیاں دی سُنیج توں باہری اے- ایہہ واج لال دے گھر آون تے سُنیندی اے، جد نت دا وجوگ مُکدا ہے، جد دُوج آپنیت بندی ہے- پر ایہہ عجیب گھڑی اے- ملاپ انند وی سِکھر تے ہے مُڑ وجوگ دا دھڑکا وی آخراں دا ہے تے ایس دھڑ کے توں سدیویں چھٹکارے دی تانگھ وی- انہد واج دی ٹکر تے گھڑیال دا واج ہے- وصل رین دیاں حداں اُتے وچھوڑے دے دینہہ دا پہرا ہے-

دُکھ دلدر اُٹھ گیا سارا

مُکھ ویکھاں تے عجب نظارا

رین ودھے کائی کرے پسارا

دن اگے دھرو دیوال نی

دن کم کار دی باندھ دا ویلا ہے- گھڑیال دا واج وی اوسے باندھ دے نیڑے ڈُھکن دا ہوکا ہے، لال ملنی والی ویہل دے مُکن دا- اُجاڑاں وِچ گھڑیال نہیں کھڑکدے- گھڑیال وسیبلے پربندھ دا نشان ہے جیہڑا ہر میل دے بندے نوں اوہدی وسیبی ہستی دا چیتا کریندا ہے- جیہڑا کامیاں نوں کم تے سدیندا ہے تے راجیاں نوں راج تے- گھڑیالی سرکاری تنخواہیے ہوندے نیں- اوہناں نوں کون نکالے- گھڑیالی ہر تھاں ٹِکے پئے نیں اوہ بُلھے شاہ دے چِت چیتیوں کیویں نکل سکدے ہن- اوہ اوہنوں انہد واج دے کُھل انند وِچوں وی میل بند وسیب دی مارو باندھ دا کھڑاک سناوندے رہسن- ایسے پاروں بلھا گھڑیالی نوں آپنی اچرج کُھل دا چس چکھا کے اوہنوں کم چھڈن لئی ویہار بھنن لئی ونگاردا ہے-

گھڑی گھڑی گھڑیال بجاوے

رین وصل دی پیا گھٹاوے

میرے من دی بات جو پاوے

ہتھوں چا سٹے گھڑیال نی

سو انہد واج اوہ واج ہے جیہڑی گھڑیال دی واج دی شریک ہے اوہدا تروڑ ہے- تے اوہناں نوں سُنیوندی ہے جیہڑیاں آپنی ویہار بدھی ویہار گھڑی میں دے کلاوے وِچوں نکلن دا ہمبلہ مارن- اجیہے جی آپے ای انہد واج دے بناونہار تے آپے ای سُننہار ہن- انہد واج پلوپل پئی سُنیندی اے تے جنی کھنی نوں پئی اُلیلدی اے نی آؤ وچھوڑنہار ویہار دا وارا مکاؤ- ایہدے مارو دینہہ اگے آپنی کرنی دی اِٹ اِٹ جوڑ کے نابری دی دیوال دھرو- مَل ویہار مُکے ایہدا دِتا وجوگ مُکے- مِلاپ دی رات ودھے نِت پسرے، تے مِلاپ نُوں نِت نویاں کرے-

شاہی سنگیت کار محلاں دے گھڑیالی ہوندے سن- شاہی نوبت خانیاں وِچوں گھڑیاں پہراں دی ونڈ وی سنگیت راہیں ہوکیندی آہی تے ہور شہانے آہر وی- پر ایس سنگیت دا کم نِرا گھڑیاں پہراں آہراں دا ہوکا دیون ای نہ ہا- ہوکے نوں سُر تال نال ساج کے ویلے نوں بادشاہی دا بنایا ورتایا ویلا بناون وی ہا- حاکماں دا کوئی کم نِرا کم نہیں ہوندا- مخلوق نوں دباون ریجھاون پسماون یاں انھیاں کرن دا کھیکھن وی ہوندا ہے- جیویں حاکماں دے محل نِرے رہن دِیاں جائیں نہیں ہوندے اوہناں دے رُعب تران تے سکت دا نشان وی ہوندے نیں- سو بادشاہی سنگیت وی نِرا سنگیت نہ ہا بادشاہی دھاک دا نشان آہا-

دُھرپد تے خیال، گاون دے ایہہ دو ڈھنگ وی مُغلاں وارے سِکھر چڑھے- مُغل محلاں وِچ ایہناں دا گھنا آدر بنیا- ایہناں دونہاں گاون ڈھنگاں وِچ بنتر دی سِکے بندی تے پیچداری اُتے ڈاڈھا زور ہویا- ایہہ سِکے بندی تے پیچداری شاہی حضوری دے ادب آداب وِچ بجھ کے شاہی پربندھ دا اِک انگ بن ویندی آہی- سمجھو بادشاہی پربندھ دی سِکے بندی تے پیچداری سُر تال دے رُوپ وِچ آپنی پرتیت جماوندی آہی- گاون والے نے سہج سُچج نال درجے وار سُر تائیں ودھ کے راگ دا پسار وکھاونا- سراں دی اِک چون دی آپسی ساکاداری دے میلویں تے ٹوکویں رنگ پھرولنے- آپنی پُھرتی تے ساودانی نال لَے دی ات بارِیک تے پیچدار ونڈ نال ساویاں ہو نِترنا- شاہی حضوری پاروں گاون والے دا ایہہ سارا کرتب شاہی ویہار دی اِک وکھالی بن دِسنا- راگ دے درجے  وار سہجے پسار دے پِچھے شاہی ویہار دی درجے بندی اُگھڑنی- سُراں دے باریک جوڑ توڑ پِچھے شاہی سیاست دی اپڑ دا پرچھاواں دِسنا تے لے کاری دی پُھرتی تے ساودانی نے دسنا بئی بادشاہی ویہار نہ تُھڑدا اے نہ تِھڑکدا اے- جیویں بادشاہ رب دا پرچھاواں آہا تیویں بادشاہی حضوری وِچ آپنے کسب دا بھنڈار کھلاری بیٹھا گاون والا بادشاہ دا پرچھاواں آہا- سُر لَے دی دُنیا وِچ شاہی خلیفہ- واج دے صُوبے وِچوں کھیڈ والا بیراجا مُکا کے اوہنوں شاہی پربندھ دی چھتر چھاں ہیٹھ کرن والا جرنیل جیہنے دُور دُراڈِیاں جُوہاں وِچوں فرقو فرق ٹابرِیاں وِچ کھیڈیندے ان گِنت لوک راگاں نوں کِیل کے دربار دے پروان کیتے گاون ڈھنگ وِچ آن بِیڑیا ہے تے شاہی ادب اداب دا بانا پوا کے شاہی حضوری وِچ پیش کر دِتا ہے-

جیویں شاہی گھرانیاں وِچ راج پیڑھیو پیڑھی ٹُردا ہے تے کوئی کُنسلا تخت تے پیر نہیں دھر سکدا تیویں ای واج دے مُلکھ وِچ اُستادی گھرانیاں دا راج ٹُریا تے رِیت بھیت دے کرڑے پہرے پاروں باہروں کِسے عطائی نُوں گھرانیاں ول مُونہہ کرن دا جِگرا نہ ہو سکیا- پِڑ وِچ اُستاد دا گاون وجاون اِک رنگ دا شاہی دربار ہوندا جِتھے گھرانے دے شاگرد نذراں راہیں آپنی ماتحتی دا پک کراوندے تے اصیل ہوون دی مُہر لواندے- پِڑ وِچ گاون وجاون والے دا آسن شاہی آسن دی نقل ہوندا- دُوجے سازیئے، واج تے ساز نال آس دین والے شاگرد ادب بدھے درباریاں وانگ دوالے بہندے تے اُستاد دی سینت نُوں حُکم سمجھ کے چلدے-

بادشاہی اُسردی ہے واہکاں کامیاں کولوں اُگراہی اُپج دے سِر تے- پر بادشاہی مندی تے منواوندی ایہہ ہے بئی واہکاں کامیاں دی اُپج میرا سِر صدقہ ہے- ایس بھرم نُوں پرچار کے ای بادشاہی واہکاں کامیاں دی کمائی پچا سکدی ہے تے اوہناں اُتے نِت حُکم چلا سکدی ہے سو بادشاہی دا بھیت ایہہ ہے بئی اوہ لوکائی نال، جیہڑی اوہدا مُڈھلا سوما ہے، آپنے اصل ساک نوں اُلٹا کے ویکھندی تے منیندی ہے- جدوں کامیاں دی نِکی نِکی کمائی شاہی بھنڈار دیاں ڈِھگاں وِچ ونج جُڑدی ہے، جدوں اوہ شاہی اڈنبر وِچ وٹ جاندی ہے، تاں اوہ اِک نویں ہستی بن کھلوندی ہے، جیہنوں لوکائی نے نہیں بنایا، جیہڑی آپ آپنی بناونہار ہے، آپنے آپ وِچ پُوری، جیہدا سوما جدی پُشتی ٹُری آوندی رِیت ہے- شاہی گُنی وی پِنڈ گراواں توں اُٹھے سن- اوہناں دی کرت دا سوما وی لوکائی دی کھیڈ سی- پر اوہناں دی کرت وی شاہی سنگیت بن کے لوکائی نال آپنا ساک اُلٹا لیندی ہے- شاہی گُنی سمجھدا ہے اوہ لوکائی دا دیندار نہیں، لوکائی دا اوہدے نال کوئی ساک نہیں، اوہنوں بادشاہ وانگ اوہدے گھرانے دی جدی پُشتی رِیت نے جایا بنایا ہے- لوکائی دا اوہدے کم وِچ نہ کوئی حِصہ ہے نہ حق- بادشاہ وانگ شاہی گُنی وی مہا مَلوان ہے- اوہدا عِلم، اوہدا کسب اوہدی مَل ہے- اسانجھی مَل- ایس اسانجھی مَل دا مَلّن ای اوہدی میں ہے- ایہہ میں ات اُچی، ات نویکلی ہتھ لایاں میلی ہوون والی شے ہے- شاہی گُنی ہر ویلے ایہدی سنبھال وِچ رہندا ہے- سمجھو خلقت کنوں دُوری ای اوہدا ہوون اے- خلقت کنوں وچھوڑا ای اوہنوں آپنے آپ نال میلدا ہے- خلقت دے ساہ دی چھوہ نال اوہ جھوندا ہے- بادشاہ وانگ اوہ وی خلقت نال آپنے وچھوڑے نوں اُڑیاں سلاماں تے نیویاں نظراں راہیں ماندا ہے-

ویکھو شاہی محل مقبرے مسیتاں کیویں بندے ہن- پتھر لکڑ دے رنگ چونے دے ان گِنت کاریگر کیڑیاں ہار آپنے کسب نوں ورھیاں بدھی گواں اُتے ٹنگی رکھدے ہن تاں ایہہ الوکار اُسردے ہن- پر اُسردیاں سار ای ایہناں الوکاراں دا لاگا محنتیاں دی محنت نالوں ٹُٹ کے بادشاہ دی طاقت نال جڑ ویندا ہے- اوہ بادشاہی رُعب ٹوہر تے مان تران دا نشان بن ویندے ہن نالے بادشاہ دی عقل سوجھ شوق سچج دا ہوکا- محلاں مقبریاں دے تے نیڑے خلقت ڈُھک ای نہیں سکدی- جیہناں دی محنت سِر ایہہ اُسرے اوہ وی دُوروں ایہناں دا درشن کریندے ہن- آپنی کرت نوں کوئی ہور ای وڈیری اچیری ہستی من کے اوہدے کولوں جھکدے تریہندے ہن- شاہی مسیتاں وِچ خلقت دا رب اگے نیون بادشاہی رُعب دی حضوری کولوں وکھرا نہیں کیتا جا سکدا- شاہی مسیت رب دا گھر گھٹ ہوندی ہے تے رب دے پرچھانویں دا گھر ودھیرے-

شاہی محل ماڑیاں ہار شاہی گنیاں دے دھرپد تے خیال وی بندے لوکائی دی ہزاراں ورھیاں دی کھیڈ سکت دا صدقہ نیں- پر درباری پیش کاری وِچ اوہ آپنے ایس پچھوکڑ کولوں لڑ چھڈا کے شاہی گُنی دے گھرانے دی اوہدے شاہی مرتبے دی دین بن نکلدے نیں- خلقت نہ اوہناں نوں سُن سکدی اے نہ سنجان سکدی اے- اوہ نرے بادشاہ تے بادشاہی امیراں جوگے ہن- سو شاہی گنیاں دا آدر ایس پاروں وی ہے جو شاہی رہتل دے اِک اچیچے انگ دا علم نرا اوہناں کولوں ای مِل سکدا ہے- ایہو گل شاہی مُورت کاراں تے شاعراں دے آدر پِچھے وی ہوندی آہی-

شاہی گنیاں مالکاں دے ٹہکے دے پرچھانویں نال آپنا ٹہکا بناونا- درباری درجے دی بُھو نال آپنی میں نوں نت جھسنا- کسب تے ہوندا ای وکھاوا ہا- آپنی ہستی وی وکھاوا بن جانی- اوہناں آپ آپنی ہستی دے پیش کار رہ جانا، ہر ویلے آپنی ہوند دا بھرم بھری رکھن دی سَوڑ وِچ کڑیجے، ہر دم بُھرن پِھسن دے ڈر وِچ بدھے- پر کوئی وِرلے اوہ وی ہوونے جیہناں نوں ایہہ سوڑ تے ڈر دی جال روگ جاپنی- روگ دی کِرک نے روگ دی سنجان دینی- اوہناں نوں سہی ہوونا بئی ساڈا مان تران تے شاہی مان تران دا پرچھاواں ہے تے شاہی مان تران آپ صدقہ ہے دھگانے سہیڑی لوک کمائی دا- نالے اوہناں شاہی مان تران دے ہیٹھو ہیٹھ محلاں دے اندر نت چلدی دغے مکر تے کھار کھور دی سیادت کولوں ہو ویکھنی- اوہناں نوں دِسنا بئی شاہی ٹش ٹوہر دی، روپ سروپ دی ایہہ دُنیا جیہدے لیکھے ساڈا کسب تے گُن لگا، وِچوں کیڈی کوجھی تے کھوکھلی اے- اوہناں نوں شاہی نوکری قید جاپنی- اجیہی قید جیہدے توں کوئی چھٹکارا نہیں- کیونجو شاہی ویہار دیاں حداں توں باہر کوئی جوہ اوہناں نوں دِسنی نہ- اِنج وی گاون وجاون دا جیہڑا ڈھنگ واریاں بدھی اوہناں کڈھیا تے پکایا آہا اوہدی حاکماں دیاں محلاں توں باہر کوئی گاہکی نہ آہی- سو اِک انمٹ چنتا اِک بے ہاتھ دُکھ اچیت ای اوہناں دے اندر لہہ ونجنے- ایس چنتا تے دُکھوں چھٹکارا جے ہا تے کسب راہیں ہا- کم نوں کھیڈ بناون راہیں- سو کم دے ظاہر اوہلے اوہناں اِک اندرلی کھیڈ رچائی- شاہی سوہلیاں دے پڑدے وِچ آپنے دُکھ دی دُھونی دُھکھائی- ان گِنت رنگاں وِچ آپنی بپتا کھیڈی- پر سنگیت دا ایہہ تانا پیٹا اُنیج کے بندا شاہی بانا ای ہا- ایہدی ورتوں ہوندی مُڑ شاہی محلاں وِچ ای آہی- سو کھیڈ مُڑ کم بن وینی تے دکھ چنتا دا کھوہ نِت پیا گڑنا-

مغل شاہی ٹُٹن دا شاہی سنگیت کاراں نوں کوئی گھاٹا نہ ہویا- نواباں راجیاں دے درشنی دربار ٹکے ہوئے سن- اوہ آپنے آپ نوں انگریز دے بالکے وی سمجھدے سن پر مغل دے وارث وی- دربار تے محل دا مغلیٹا اڈنبر بنائی رکھن وِچ ای آپنے اصلی تے اصیل ہوون دی گواہی ملدی آہی نیں- ہر نواب راجے نوں ٹوہ رہنی بئی چنگے توں چنگے گاون وجاون والے اوہدی حاضری وِچ کھلوون- سو سنگیت دیاں گھرانے داراں نوں ایہناں ڈیریاں تے پُرانا آدر پیا مِلیا- سُکھال ہاریاں نوں سُکھال تے ڈھی گیا پر سوڑ والیاں دی سوڑ وی نالے آئی تے اوہناں دی کرت وِچ ہیٹھو ہیٹھ پلی- اوہناں ظاہرا ریاستی عیش دے ماوے نال مُچھاں پیاں وٹیاں پر اندروں آپنی امُک پیڑ نوں نت نویں اُپج دی گُجھی کھیڈ وِچ پیا رلایا-

انگریزی زروال شاہی دی چھتر چھاویں نواں دیسی زروال میل وی جُڑیا- نویں دیسی وپاری پوند تے انگریز وپاری دے ہتھ ٹھوکے بن کے ٹُرے پر ویہویں صدی چڑھدیاں ایتنے جوگے ہو گئے جو آپنے بزار وِچ آپنا سودا کُھل ویچن لئی جتن کرن- ہُن انگریز راج دا شکنجہ ایہناں نوں کجھ چُبھن لگا- انگریزی پڑھائی پڑھے سوجھواناں دیاں ڈھانیاں وی دیس وِچ دیسی راج لئی خلقت دی اگوانی دا جھنڈا چا کے پِڑ وِچ نتر پئیاں- نویاں پڑھیاں انگریز دی رہت گُڑھت تے پھڑی ای ہوئی سی- انگریز ساہمنے آپنی ہستی دی رڑک نے ایہناں نوں پُرانی دیسی رہتل دی رہند کھوہند آپناون ول لایا- سنگیت نوں نویں سائنسی ڈھنگ نال سمجھن سکھاون دے آہر ہوون لگ پئے- سنگیت سکول کُھلے- کتاباں لکھیاں گئیاں- گھرانے وال گُنی تے اوہناں دیاں سکھائیاں بائیاں نواباں راجیاں دیاں رنگ محلاں توں نکل کے سیٹھاں دیاں تھیٹراں تے میوزک کانفرنساں وِچ سٹیجاں مل بیٹھیاں-

جدوں یورپ دیاں زروالاں جدی پُشتی بادشاہیاں مُودھیاں ماریاں تاں اوہناں وی آپنے تھیٹر گھر تے سنگیت ہال شاہی محلاں دی دَکھ والے بنوائے سن- ہندوستانی سیٹھاں وی آپنے تھیٹر تے سنگیت ہال یورپی نمونے تے ساجے سوارے- کیونجو اوہ انگریز زروالاں ورگا ہوون دا سواد ماننا چاہوندے سن- پر جد آپنے وکھرے کاروباری لاہے دی سمجھ اُگھڑی تے رہت بہت وِچ انگریز ورگے رہندیاں آپنا وکھریواں مانن تے وکھاون دی سوچیو نیں- سو ولایتی تھیٹر گھراں تے ہالاں وِچ دیسی راگ رنگ چس دیون لگا-

تھیٹر گرامو فون تے فلم نے دیسی سنگیت نوں ولائتی سازاں وِچ اتار کے نویاں سنیئراں نوں موہیا- سنگیت دے ایس نویں ڈھنگ دی موہ نِری ولایتی سازاں پاروں نہ آہی- ولایتی پیش کاری پاروں وی آہی- نویں پڑھے آپنی رہتل دی رہند کھوند نوں ولایتی چڑھتل ڈھالے ڈھال کے آپناونا لوڑ دے آہے- ولایتی طاقت دیاں رچھاں راہیں ولایتی علم دی ویتر راہیں آپنے آپ نال میل کرنا لوڑ دے آہے- آپنے آپ نوں نویاں کر کے مانن تے دل آہا نیں، جانے اسیں آپ رہندیاں اوہ ہو جائیے جو انگریز ہے- فلم تے تھیٹر نے، پر گراموفون نے اچیچا، نویں پڑھے نوں آپنی نویں نویکلی ہستی دا سواد دِتا بئی اج رنگ محلیں کھیڈن والی واج میرے سرہانے پئی اے میں جد چاہواں ایہنوں حکم دیواں- نالے گراموفون جیہا ولایتی رچھ دیسی گاون وجاون راہیں میرا ہو گیا اے- میری سیوا وِچ آن کھلوتا اے- میں نویں پُرانی دیسی پردیسی دو رنگاں دی حاکمی دی رلویں چس پیا مانناں- ایہہ چس کم دی کھیچل راہیں نہیں کھیڈ دی کُھل راہیں آئی اے- ایہہ میرے من دی موج اے میری ازادی ہے- اج میرے سِر توں انگریزی علم دے جادو دا ڈر وی لہہ گیا اے تے مغل قلعیاں دیاں اُچیاں کندھاں دا وی- میں دونہاں دے اندر لہہ کے دونہاں دا سروپ بن گیاں- آپنے دیس وِچ وسدی خلقت اُتے حاکمی دا سچا حقدار-

تھیٹر گھراں دا سج سجاء شاہی رنگ محلاں نوں پِچھے سٹیندا آہا- گاون وجاون والیاں دا بانا، آسن، پینتڑے وی شاہی حضوری والے آہے- خیالاں تے ٹھمریاں دے بول وی بہتے اوہو آہے جیہڑے درباری پیش کاری لئی گھڑیجے- سنیئر تے گُنی دونویں سمجھو اِک رسم راہیں پُرانی شاہی رہت بہت نوں نویاں کریندے سن تے آپنے اُتے آپ ای سچے شاہی وارث ہوون دی مہر لاوندے سن-

گھرانے وال گُنیاں نوں سمجھ لگ گئی آہی بئی اگوں ساڈی مالکی دی ڈور راجیاں نواباں دے ہتھ نہیں ایہناں وپاریاں سیٹھاں تے انگریزی حاکمی نوں پُجدیاں نویاں پڑھیاں ہتھ اے-ہُن ساڈا پِڑ رنگ محلاں وِچ نہیں تھیٹرہالاں وِچ بجھنا ہے- ساڈے مونہہ موتیاں نال نہیں بھرنے- گیٹ تے وکیاں ٹکٹاں نال بھرنے نیں- ساڈی پروانگی شاہی سِراں دے ہلونے نال نہیں ٹکٹاں والیاں دی تاوڑی نال ہونی ہے- پر نال ای اوہناں نوں ایہہ وی سار آہی جو ٹِکٹاں تاوڑیاں والے وی سانوں بادشاہی رہتل دا نشان ای بنا کے ویکھنا چاہوندے ہن- ساڈے کولوں اوہو سواد منگدے ہن جو اسیں بادشاہواں نوں دیندے آئے ہاں- سو گھرانے والاں آپنے بادشاہی پچھوکڑ نوں ہور گُھٹ کے پھڑیا- پُرانے درباری پینتڑیاں ریتاں سبھاواں نوں آپنے کسب دا انکھڑواں انگ جاتا-

گھرانے وال گُنی پیڑھیاں بدھی شاہی کنیزاں تے نواباں راجیاں دیاں رکھیلاں نوں گاون وجاون دی سکھلائی دیندے آئے سن- ویاہیاں رانیاں بیگماں دا ساک ''کم'' بن ونجنا تاں بادشاہ لوکاں کنیزاں رکھیلاں نوں کھیڈ بناونا- ایہناں دے گاون نچن نوں ایہناں دی کھیڈ سکت نوں مالکی ہیٹھ کر کے بادشاہ لوکاں سمجھنا جانے ساڈی آپنی موئی کھیڈ سکت مُڑ جیوں پئی ہے- پر کنیزاں رکھیلاں بھانے شاہی نوکری کھیڈ نہ آہی کم آہا- بادشاہ لوکاں نوں کھڈاون دا کم- نویاں زروالاں ایس شاہی کھیڈ دی وارثی سانبھن واستے چکلیاں ول مونہہ کیتا- چکلے والیاں نویاں بادشاہواں نوں پُرانی بادشاہی کھیڈ دا سواد چکھاون کیتے پُرانے گھرانے وال استاداں کولوں سکھلائی لینی ضروری جاتی- سو بادشاہی وارے والا نوکر کھڈاوِیاں دا نوکر کھڈاویاں نال پُرانا ساک زروالاں دے وارے مُڑ جڑیا- رنگ محلاں دی ادھی وارثی تھیٹراں تے سنگیت ہالاں نوں ملی تے ادھی کسبی کوٹھیاں نوں-

نویں مالک بادشاہی پینتڑے دھارن دے بادشاہی کھیڈ دا سواد چکھن دے چاہوان تے ضرور آہے- پر ایہناں دی کھٹی بادشاہی والی کھٹی نہ آہی- ایہہ بادشاہواں ہار دھگانے یاں رِیت دا پڑدہ پا کے واہکاں کامیاں دی کمائی نہیں سن اُگراہوندے- ایہناں ایہہ کیتا بئی کامیاں نوں فیکٹریاں وِچ کم تے لایا تے اوہناں کولوں ون سونیاں وستاں بنوائیاں پر کامیاں نوں دیہاڑی محنت ساویں نہ دے کے وستاں دی لاگت گھٹا لیتی تے وستاں لاہے سِر ویچ کے ماری دیہاڑی دا مُل آپ وٹ لیتا- ایہو مریجی دیہاڑی ایہو لاہا جُڑ جُڑ کے زروالاں دی مُوڑی بنی-تے ایسے مُوڑی نال، محنتیاں دیاں دیہاڑیاں مار کے جوڑے مال نال اوہناں ہور کرخانے لائے، وپار ودھائے تے ودھیرے کامیاں نوں کم تے لا کے ودھیرے اوہناں دی محنت ماری تے آپنی مُوڑی دونیوں چونی کیتی- پُرانی بادشاہی وی ٹھگی آہی تے نواں زروال ویہار وی ٹھگی- پر نویں ٹھگی دا رنگ نواں آہا- ایہدے وِچ پُرانے ریتل لحاظ ملاحظے جوگی بہوں تھاں نہ آہی- کسبی گاون وجاون والیاں نوں وی ایس گل دی سار آہی- سو اوہناں وی پُرانیاں بادشاہی پینتڑیاں نوں ویچیا نویں کاروباری چج نال- پُرانیاں ادب اداباں پِچھے اوہناں نوں اِک چنڈی ہوئی کاروباری بے لحاظی کھلیارنی پئی- اوہناں دے ورتارے وِچ اچیت ای اِک دوہر، اک بے پرتیتی رل گئی- کھیڈ کم چروکنی بن چکی آہی ہُن کم ٹھگاں دے ڈھائے چڑھ کے ٹھگی بن گیا-

جتنی سنگیت دی گاہکی ودھی اوتنی ای گھرانے وال سنگیت کاراں نوں شریکے دی چنتا چنبڑدی گئی تے اوہناں دا سبھا سوڑا ہوندا گیا- کسب نوں بھیت بناون دی جاچ تے اوہناں نوں پُرانی آہی ہُن جتنی مانگ ودھی اوتنا ای اوہناں ہتھ گُھٹیا- سِکھن والیاں تے سکھلاون والیاں وِچ اِک عجب کھچ تان دا ورتارا  ٹُریا- کسبی جنانی نے کدیں تے سوچنا بئی جِس بھاء وی اُستاد کولوں سِکھیا جُڑے گِھنو- پر نال ایہہ وی سوچنا بئی گھٹو گھٹ خرچہ کر کے ودھ تو ودھ لاہا کھچو- استاد ہوراں نوں ایہہ وی دھیان ہونا بئی میرا رزق ایہدی گاہکی نال بدھا پیا ہے، تے گاہکی ایہدی تاں ودھنی اے جے میں ایہنوں دِلوں وجہوں سکھاواں- پر نال ایہہ چنتا وی ہونی بئی جے ایہہ سِکھ ای گئی تاں متے میرے اثروں باہری ہو ونجے تے ایہنوں میری لوڑ ای نہ رہوے- ایہنوں دسو پُورا ای تے سیوا جتنی گِھن سکو  گِھنو- سِکھن والی نے استاد نوں علم دا بھنڈار سمجھ کے سِرتے وی بہاونا پر آپنا لاگی جان کے جُتی تے وی لکھنا- ریکارڈ کمپنیاں فلماں تھیٹراں وِچ وی کسبی گنیاں تے مالکاں وِچکار ایہو جیہی کاروباری کھچو تان نت پئی چلی- (ایس کھچو تان دا نواں رنگ ریڈیو ٹیلی ویژن دیاں لاکڑیاں تے ''آر ٹسٹاں'' دی واہ ورتن وِچ دسدا ہے- لاکڑی قوالاں وِچ پِیر ہوندا اے- گاون والِیاں وِچ نواب تے گاون والیاں وِچ مہاپنڈت وی تے تھیٹر دا مالک سیٹھ وی)-

بادشاہی نوکری وِچ جُڑے سنگیت کار خلقت کولوں اوتنے ای پروکھے سن جتنے اوہناں دے مالک- بادشاہ لئی خلقت نوں ایہہ وکھالنا ضروری ہا بئی میرا زور، میری دولت تہاڈی کمائی صدقہ نہیں- ایہہ ربی دات اے جیہڑی میری ذات اُتے میرے گھرانے دی رِیت راہیں اُتری ہے- ہاں تہاڈی کمائی، تہاڈی ہوند میری ذات دا میرے گھرانے دی رِیت دا سر صدقہ ضرور ہے- شاہی سنگیت کار وی سمجھدے بئی عاماں دا سنگیت ساڈے سنگیت دا سوما نہیں- سگوں ساڈی رِیت دا سر صدقہ ہے- ساڈی کیتی دا بھور چُور ہے- اوہدی وگڑی پنڈوری شکل ہے- عاماں نال اوہناں دا ساک اچیتا ہا- آپنی قید تے باندھ دی رڑک راہیں- ایہہ رڑک چیتے دیاں ہنیریاں پرتاں وِچ دبیجی خواب خیال وِچ شاہی گنیاں نوں آپنے گواچے ازاد اصلے دے جَھولے وکھاوندی سی تے اوہناں دی کرت نوں عاماں دے ہڈ ورتے دُکھ سُکھ دی جاگ لاوندی سی- نوکری دی گُجھی سوڑ اوہناں نوں خلقت اُتے ورتیندے کُھلے دھرو نال جڑیندی سی- پر ایہہ جڑت آہی اچیت- نوکری پال سنگیت کاراں نہ کدے ایہنوں گولیا تے نہ خلقت نال آپنا ساک سنجاتا-

خلقت وی واریاں بدھی واج دی کھیڈ نوں کُھل دا جُھوٹا کر کے کھیڈدی آئی ہے- پر آپنی کھیڈ سکت نال خلقت دا ساک وی ودھیرے اچیت ای رہیا ہے- سچیت ہوندا وی کیویں- کھیڈ سکت نوں سنجانن دا مطلب ہا کم کار دی باندھ نوں کم کار دے وجوگ نوں سنجاننا- جیہدے پاروں، جیہدے وِچوں کھیڈ سکت وکھری ہو نکلی- ایہدا مطلب ہا آپنی کھیڈلی ہستی نوں اصل ہستی منن- باندھلی ہستی توں نابر ہو ونجن- دھرو نوں جرن توں انکاری ہو ونجن- دھگانے ویہار نوں اُتھلیوں باجھ جیون نوں موت سمجھن- واج دی کھیڈ نوں رانجھے دی ونجھلی بناون دا مطلب ہا تخت ہزارے نوں چھڈن، ونجھلی نوں رانجھیاں سیالاں کھیڑیاں نال نکھیڑدا ہوکا بناون، ہیر نال اِک ہوون دا وسیلہ بناون- پر اِک تے ایہہ سنجان آہی اوکھی تے ڈراونی دُوجے مالکی والیاں ایس سنجان دا راہ مارن دا ٹِل وی ٹُھکواں لایا- اوہناں خلقت نوں سمجھایا بئی جے اسیں تہاڈے کم دا مُل پا سکنے ہاں تے تہاڈی کھیڈ دا مُل نہیں پا سکدے؟ تسیں ساڈیاں حویلیاں داریاں وِچ بہہ کے کھیڈو، ساڈیاں درباراں وِچ سجو، ساڈے ریڈیو ٹیلی ویژن تے جگو- اسیں تہاڈی واج نوں ریکارڈاں کیسٹاں وِچ بھر کے تہانوں مال مشہوری وٹ دینے ہاں- تہاڈیاں سازاں نوں موتیاں نال بھر دینے ہاں- تسیں مچھاں نوں ماوے لا کے ست گزیاں بنارسی پگاں بنھ کے پالکیاں وِچ بیٹھو- سرکاری تمغے لا کے سرکاری خرچ تے باہرلیاں ملکاں دے دورے کرو تے اوتھے آپنی گاہکی بناؤ تے ڈالر کماؤ-

مالکی والے کامیاں دی کھیڈ سکت دا مُل پا کے اوہناں دی سوچنی نوں آپنے ورگا کر لیندے نیں- اوہناں نوں دسدے نیں بئی ایہہ کوئی کھیڈ نہیں ایہہ کم ہے- تسیں گُنی او فنکار او آرٹسٹ او- گُن فن آرٹ تہاڈی آپنی کاڈھ کرنی ہے کمائی ہے- تسیں ایہدے مالک او- مالکی ہوندی اے دُوجیاں توں سوکھیرا تے اُچیرا ہوون لئی- مالکی مال تے حاکمی دیندی اے- مال سوکھیرا کریندا ہے تے حاکمی اُچیرا کریندی ہے- مال حاکمی نوں تھمدا ہے تے حاکمی مال نوں- گاون وجاون والے نوں حاکمی دا چونگھا ملدا ہے مشہوری دے لارے راہیں- مشہوری اک انگ دی حاکمی ہے- ایہہ کسب دے مالک نوں دُوجیاں بندیاں کولوں اُچیرا کریندی ہے- دُوجیاں نوں کسب دے مالک اگے آپنی بے مالکی وکھاوندی ہے- اوہدے ہوون اگے آپنا نہ ہوون- دُوجے اوہدے اگے نیوندے وی ہن تے اوہدے کولوں کھار وی کھاندے ہن-

پُرانیاں بادشاہواں، بھوئیں وال رئیساں گاون وجاون والیاں نوں گُنی آکھ کے محلیں بہا لیا- نویں زروال حاکم اوہناں نوں فنکار تے آرٹسٹ آکھ کے بزاریں بہا ویچدے نیں- اگے بادشاہ دی مرضی نال مال مشہوری ڈھیندی آہی ہُن بزار دی گاہکی نال- مال مشہوری لین والا جیہناں توں اُچیرا ہوون لوڑدا ہے پہلوں اوہناں اگے نیوندا ہے- بزارے بیٹھا اوہناں دے پھیرے نوں سہکدا ہے-

اجوکے زروال حاکماں کامیاں دی کھیڈ سکت نوں کسب بنا کے، فنکاراں تے آرٹسٹاں دی مِلکھ بنا کے بزارے تے چا بہایا ہے- پر آپنی ایس کرتوت نوں سگواں اِنج ویکھن وکھاون اوہناں نوں وارا نہیں کھاندا سو اوہناں دے سیانے آپنیاں کتاباں وِچ سنگیت دی وار نہیں پھولدے- وکھ وکھ واریاں وِچ وکھ وکھ میلاں دی سنگیت ورتوں نہیں جاچدے- بس ایہو آکھدے نیں بئی سنگیت روح دی غذا ہے- پُچھو کیہدی روح تے کیہدی غذا- بعضے ایس سودے نوں چکھنوں پہلاں ایہدا حرام حلال پُندے نیں- ایہدے وِچوں ہندو مسلمان پانی وکھو وکھرا کریندے نیں- بعضے نیاریئے گاون وجاون دیاں وکھ وکھ ڈھنگاں نوں وسیب دی وار توں اَڈ کر کے ایہناں وِچ سدیویں معرفتی رمزاں پڑھدے نیں- خیال نوں مسلمان اُپج دس کے ایہنوں اُتلے دھڑ دی کرنی آکھدے نیں تے دُھرپد نوں ہندو اُپج من کے ہیٹھلے دھڑ دا پھل- (ایس جھگڑے وِچ ہیٹھلا دھڑ اصلوں ونجاون تے راضی جاپدے نیں)- ایہو جیہے سیانے پُرانیاں سلطاناں امیراں دیاں قلعیاں باگاں محلاں دی بنتر وِچ وی تصوف دیاں رمزاں بھالدے نہیں تھکدے- ایہہ نہیں سوچیندے بئی سلطاناں امیراں دے ٹُھلے گنبد تے اُچے منارے پہلوں اوہناں دے زور دا، لوکائی اُتے اوہناں دے دابے دا نشان ہن تے وت کجھ ہور- شاہی محل ماڑیاں دی بنترویتر وِچ جو رمزاں وی آئیاں جتھوں وی آئیاں اوہ اوڑک بادشاہی دیاں لوڑاں دے لیکھے لگیاں- اج آپنے شاہی پچھوکڑ کولوں ٹُٹ کے ایہہ محل ماڑیاں ساڈے لئی اِک نویں لکھت تھی گئیاں نیں- اج اسیں ایہناں وِچ ہُنر دے الوکار وی ویکھ سکنے ہاں تے ایہہ وی ویکھ سکنے ہاں جو ہُنر واناں دا ہُنر کیہڑے کیہڑے ڈھب نال بادشاہی دی خدمت وِچ جُتا- اسیں ایہہ وی ویکھ سکنے ہاں جو اجوکے حاکم ایہناں محل ماڑیاں کولوں آپنی حاکمی جوگا کیہ کم پئے گِھندے نیں-

ہنر واناں دی کرت وِچ رمزاں بھریندی اے ساڈی ویکھنی تے ویکھنی نوں ویتردا ہے ویہار نال ساڈا ساک- کرتاں وِچ معنے جاگدے ہن اوہناں دی ورتوں نال- کون ورتدا ہے تے کیویں- ورتوں ہر میل دی آپنے لاہے سِر ہوندی ہے- اج جیہڑے میل وسیب وِچ بھارُو نیں اوہ گاون وجاون دے ہر نویں پُرانے دیسی پردیسی ڈھنگ نوں پئے ہنڈیندے ورتیندے نیں- واہکاں کامیاں دے چِمٹے جوڑیاں ڈھول ونجھلیاں ریڈیو ٹیلیویژن توں اشتہاراں دے کُھوہ گیڑ کے سیٹھاں تے ملٹی نیشنلاں دے کاروبار نوں پانی پئے لاوندے نیں- گھرانے وال استاد بچے رنگ برنگیاں پوشاکاں پہن کے شوقیناں نوں درباری پیش کاری دی چس پئے چکھاوندے ہن- نابراں عاشقاں دیاں قوالیاں اُتے مہراں ٹھیکیداراں سمگلراں تے وڈھی خوراں دیاں نوٹاں دا مینہ ورھدا ہے- جیہڑے اِک دُوجے دیاں سِراں تے ساوے پٹکے بنھ کے اِک دُوجے توں ویلاں وار کے پیر فقیر دے ناں دیاں تھدیاں اُچھال کے نالے خلقت دی سلاہنا کھٹدے نیں تے نالے آپنیاں بھائی والیاں پکیاں کریندے نیں- رجیاں میلاں دے نویں پوچ گھر گھر امریکی میوزک گروپ جوڑ کے امریکی کاٹ دے کپڑے وال جُتیاں تے مُچھاں لاء کے جگ دیاں حاکماں وِچ رلدے نیں-

جدوکا کم غلامی بنیا، کھیڈ ای ہے جس کامیاں نوں کُھل دا قدر بُھلن نہ دِتا- اوہناں نوں آپنے ست دا آپنی سرجنہار ہستی دا پک کرائی رکھیا تے اوہناں دی کنڈ نہ لگن دِتی- سو کھیڈ سکت ای ویہر سکت ہے- مالکی وال مڈھوں ای ایس گل ولوں اویسلے نہیں- اوہناں چیت اچیت کامیاں دی کھیڈ نوں کسب بناون دا آپنی نوکری وِچ لے کے اوہدا رنگ وٹاون دا ٹِل لایا ہے- کامیاں دی رہندی کھوہندی ویہل نوں آپنے ہتھ لین دا آہر کیتا ہے بئی تسیں آپ کھیڈن دی کھیچل کاہنوں کریندے ہو- اسیں ہر رنگ دی مہنگی کھیڈ کھیڈی کھڈائی تہانوں وکھا دینے ہاں- تسیں اندر بیٹھے لمے پئے جلوے لؤ تے ساڈے ویہار نوں سیساں دیو- پر کھیڈ سکت مردی نہیں- سوائیاں سوں تے جاندی اے، جگائیاں جاگ وی پوندی اے-

گاون وجاون دے سبھ ڈھنگ کامیاں دی کھیڈ سکت نے سِرجے نیں- گل ہے ایہناں نوں مالکی والاں دی قیدوں چھڈاون دی- ایہناں توں مالکی والاں دی ورتوں دا پرچھاواں لاہون دی- ایہناں نوں کسبوں مُڑ کھیڈ بناون دی- جیہنوں جنی کھنی مُڑ کھیڈے تے مُر سِرجے- اک گل پکی اے بئی ہُن کامیاں دی کھیڈ سکت تاہیوں اوہناں دے ہتھ وس رہ سکدی اے جے اوہ ہر دم سچیت رہن بئی ساڈی کھیڈ سکت مالکی والیاں دی غلامی دا توڑ اے- ایہہ ساڈی ویہر سکت اے-